"Cố đấm ăn xôi" ở Idlib: Canh bạc Thổ đang chơi với Nga đã đặt họ vào thế thua cuộc?

Mới đây, tờ Middle East Eyes xuất bản bài viết "Idlib offensive: Turkey's tradeoffs with Russia put it on the losing side" (tạm dịch: Cuộc tấn công Idlib: Canh bạc mà Thổ Nhĩ Kỳ đang chơi với Nga đã đặt họ vào thế thua cuộc) của tác giả Christopher Phillips.

Nhằm đem lại cái nhìn khách quan trong bối cảnh Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ (TAF) đang "kề vai sát cánh" cùng với các nhóm vũ trang đối lập tấn công vào các lực lượng Nga-Syria tại Idlib, chúng tôi xin được lược dịch bài viết.

Thế "tiến thoái lưỡng nan" và hành động quân sự của Thổ ở Idlib?

Các chiến thắng của lực lượng trung thành với Tổng thống Syria Bashar al-Assad ở tây bắc Syria dường như là một thảm họa đối với TAF nói riêng và Thổ Nhĩ Kỳ nói chung.

Các vị trí phòng thủ của phiến quân trung thành với Ankara đã nhanh chóng bị tràn ngập, 13 binh sĩ TAF đã thiệt mạng do hỏa lực của Quân đội Arab Syria (SAA) trong các cuộc đụng độ.

800.000 người tị nạn từ Aleppo và Idlib đang ùn ùn tiến về phía bắc, nhưng nhà chức trách Thổ đã nhanh chóng đóng cửa biên giới để tránh bổ sung thêm họ vào con số 3,6 triệu người tị nạn Syria mà Thổ Nhĩ Kỳ đã tiếp nhận.

Tổng thống Recep Tayyip Erdogan đã phản ứng trong giận dữ với chiến dịch quân sự của chính phủ Syria, đe dọa trả đũa sau khi các "tối hậu thư" của ông gửi tới Damascus và Moscow (yêu cầu SAA rút về các vị trí trước chiến dịch) liên tục bị bỏ qua.

Tuy nhiên, các tuyên bố của ông Erdogan có thể sẽ không phải là một hoạt động quân sự ồ ạt, một cuộc "chiến tranh mở" với Chính phủ Syria mà có thể là hàng loạt sự kiện quân sự sẽ diễn ra trong thời gian tới.

Các phái đoàn Nga-Thổ đàm phán về vấn đề Syria.

Có hay không các cuộc "đổi chác" liên quan tới chiến sự Syria?

Tổng thống Syria Bashar al-Assad từ lâu đã mong muốn giải phóng Idlib khỏi các nhóm phiến quân và khủng bố. Vị lãnh đạo của quốc gia đang trong tình trạng chiến tranh này thề sẽ tái chiếm lại "từng inch" của Syria.

Các hoạt động quân sự ở Syria cũng cho thấy một "cuộc đổi chác" giữa Nga và Thổ, theo đó Moscov nhượng bộ ở nơi này (đông bắc Syria) để đổi lấy việc Ankara "nhắm mắt làm ngơ" trước một chiến dịch quân sự của SAA ở nơi khác (tây bắc Syria).

Mô hình đổi chác nói trên bắt đầu với Chiến dịch "Lá chắn Euphrates" mùa hè năm 2016, khi TAF cùng với đồng minh phiến quân Quân đội Quốc gia Syria (SNA) đẩy lui nhóm khủng bố IS và Đơn vị Bảo vệ Nhân dân người Kurd (YPG) khỏi một phần biên giới Thổ Nhĩ Kỳ.

Với việc không phận phía tây Syria nằm hoàn toàn dưới ưu thế của Không quân Vũ trụ Nga (VKS), một hoạt động quân sự của TAF cần có sự chấp thuận của Moscow và một thỏa thuận đã được thực hiện.

Thổ Nhĩ Kỳ đã thiết lập một vùng ảnh hưởng giữa al-Bab và Jarablus, và đổi lại Ankara sẽ lặng lẽ chấm dứt việc hỗ trợ cho phiến quân ở phía đông thành phố Aleppo, tạo điều kiện cho Nga, Iran và Assad giải phóng thành phố.

Một câu chuyện tương tự đã diễn ra vào năm 2018, Thổ một lần nữa cần thỏa thuận với Nga để mở rộng vùng ảnh hưởng ở phía tây và đẩy YPG ra khỏi Afrin.

Đổi lại, ông Erdogan đã gần như để mặc SAA giải phóng 1/3 lãnh thổ của "Idlib lớn" (bao gồm các khu vực thuộc tỉnh Aleppo, Hama, Latakia và Idlib do phiến quân kiểm soát).

Tương tự như vậy, mặc dù Thổ Nhĩ Kỳ đã lên án, nhưng gần như không làm gì để ngăn SAA tái chiếm 3 khu vực do phiến quân kiểm soát ở Ghouta, Rastan và Daraa vào cuối năm 2018.

Theo các ví dụ nói trên, cuộc đổi chác gần nhất là Chiến dịch "Mùa xuân Hòa bình" của TAF và SNA cuối năm 2019, đẩy lui YPG và tạo ra một vùng ảnh hưởng khác từ Tal Abyad đến Ras al-Ayn.

Thổ Nhĩ Kỳ có thể không cần sự đồng thuận của Nga vì không phận phía đông Syria bị Mỹ kiểm soát. Nhưng Tổng thống Nga Vladimir Putin đã sớm "bật đèn xanh" cho động thái này bằng cách đồng ý thiết lập các cuộc tuần tra chung giữa quân cảnh Nga và Thổ Nhĩ Kỳ.

Nga-Thổ đang "nhắm mắt làm ngơ" lẫn nhau?

Nga cũng đã gặt hái thêm một số "phần thưởng" do Chiến dịch "Mùa xuân Hòa bình" của Thổ Nhĩ Kỳ.

Việc Washington đột ngột từ bỏ YPG cho phép Moscow môi giới một thỏa thuận hòa giải giữa Damascus và người Kurd, cho phép SAA hành quân trên các vùng do YPG kiểm soát ở phía đông Euphrates.

Tuy nhiên, người Nga có thể đã cho rằng đây là một cuộc đổi chác không công bằng vì từ lâu khác biệt giữa Damascus và người Kurd khó có thể dẫn tới một thỏa thuận hòa bình.

Nhiều khả năng Idlib cũng đã nằm trên bàn đàm phán giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Nga vào tháng 1/2020 liên quan tới các lệnh ngừng bắn ở Syria và Libya.

Với mô hình đánh đổi nói trên, Nga có thể đã mong đợi Thổ Nhĩ Kỳ "nhắm mắt làm ngơ" khi SAA tiến hành chiến dịch quân sự ở Idlib vào cuối tháng 12/2020. Rõ ràng Ankara chỉ thể hiện "sự phẫn nộ" bằng ngôn từ khi SAA giải phóng Khan Sheikhoun.

Từ quan điểm của Ankara, việc SAA phải chiến đấu trong nhiều tháng ở Khan Sheikhoun khiến họ có thể tự suy yếu và tiến quân với tốc độ chậm.

Thổ Nhĩ Kỳ hi vọng Syria sẽ phải mất nhiều năm để tiến tới các cao tốc chiến lược M5 và M4 do bị sa lầy bởi trong giao tranh với phiến quân và tạo ra nhiều cơ hội cho Ankara để "ra giá" với Moscow.

Nhưng thay vào đó, cuộc tấn công kiểu Blitzkrieg của SAA đã được triển khai với tốc độ và sức hủy diệt chưa từng thấy.

SAA không chỉ giải phóng cao tốc M5 trong vài tuần mà sau đó với việc đẩy lui phiến quân và các nhóm khủng bố, họ đã đưa Aleppo, thành phố lớn thứ hai của Syria thoát khỏi sự uy hiếp của hỏa lực của đối phương lần đầu tiên kể từ năm 2012.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã mong đợi một cuộc chiến tranh kéo dài, thì thay vào đó ông Erdogan đã phải đối mặt với sự sụp đổ của toàn bộ khu vực "vùng đệm" ở tây bắc Syria do phiến quân và các nhóm khủng bố kiểm soát.

Lính Thổ và phiến quân Syria trong Chiến dịch "Mùa xuân Hòa bình".

Thổ Nhĩ Kỳ đang thua cả một cuộc chiến?

Mặc dù ông Erdogan đã tính toán sai và đang giận dữ. Nhưng sự đổ vỡ quan hệ Nga-Thổ Nhĩ Kỳ vì vấn đề Syria dường như khá thấp. Các bất đồng liên quan tới Idlib được Thổ Nhĩ Kỳ nhấn mạnh rằng sẽ không làm hỏng mối quan hệ rộng lớn hơn giữa Nga-Thổ.

Tuy nhiên, không gì ngăn được Thổ Nhĩ Kỳ trong việc trả đũa nhằm vào SAA.

Còn về phía Nga, trải qua 4 năm tái xây dựng lại quân đội Syria, họ sẽ không cho phép Thổ gây ra thiệt hại nghiêm trọng mà không bị đáp trả tương ứng. Nhưng người Nga có thể chấp nhận một số thiệt hại tương tự như các cuộc tập kích thường xuyên của máy bay Israel ở Syria.

Đó có thể là việc TAF đổ quân và phương tiện quân sự vào Idlib nhằm tạo ra các ranh giới mới bao gồm thành phố Idlib thay vì cố gắng tái chiếm các vùng đất mà phiến quân và các nhóm khủng bố đã để mất.

Nhưng chắc chắn để thực hiện việc đó, Ankara sẽ cần phải thực hiện một thỏa thuận khác với người Nga.

Một trong những lý do được Thổ Nhĩ Kỳ viện dẫn cho Chiến dịch "Mùa xuân Hòa bình" là để tái định cư cho hai triệu người tị nạn Syria. Một cuộc đổi chác mới trong tương lai với Nga có thể sẽ là Idlib đổi lấy việc mở rộng khu vực đông bắc Syria để tiếp nhận nhiều người Syria hơn.

Rõ ràng Thổ Nhĩ Kỳ không phải lúc nào cũng hiểu được các toan tính của người Nga về Syria. Trong bất kỳ cuộc đổi chác nào liên quan tới Syria, Moscow luôn kết thúc ở vị thế mạnh hơn.

Damacus đã quyết tâm giải phóng toàn bộ Syria và Moscows dường như đã cam kết giúp họ làm điều đó. Thổ Nhĩ Kỳ có thể giành được một số lợi thế ngắn hạn, nhưng chắc chắn sẽ thua trong các mục tiêu chiến lược dài hạn.