Cuối tháng 12/2018 Bộ Quốc phòng Nga cho biết, Các lực lượng Không quân -Vũ trụ nước này sẽ bắt đầu tiếp nhận hệ thống tên lửa đất đối không từ tầm ngắn đến tầm trung S-350 Vityaz ngay trong năm 2019. Tuyên bố này được đưa ra cùng với thông báo Quân đội Nga sẽ triển khai khoảng hơn một chục tổ hợp Pantsir-S và S-400 cũng trong năm nay.
Từ lâu, Bộ Quốc phòng Nga đã có kế hoạch thay thế các hệ thống phòng không S-300 đã có tuổi bằng những tổ hợp tên lửa mới hơn.
Trong nhiều thập kỷ qua, nguyên mẫu S-300P được phát triển từ thời Liên Xô đã trải qua hàng loạt nâng cấp, chủ yếu tập trung vào việc nâng cao tầm bắn và sức mạnh hỏa lực của tên lửa. Hãng chế tạo Almaz Antey đã cố gắng cải tiến những hạn chế kỹ thuật của S-300 bằng phiên bản mới nhất S-300PMU-2 vào cuối những năm 1990.
Tuy nhiên, trước bối cảnh S-300 đã đạt tới ngưỡng phát triển của nó, việc cho ra đời một hệ thống tên lửa mới với các nguyên lý thiết kế hiện đại hơn là điều tất yếu. Bình luận về vấn đề này, chuyên gia quân sự Nga Andrei Frolov cho biết:
"Vityaz về cơ bản là một hệ thống mới chứ không phải phiên bản hiện đại hóa các hệ thống của Liên Xô. Điều này giúp nó có được các tính năng kỹ chiến thuật tốt hơn cả Buk-M3".
Hệ thống phòng thủ tên lửa S-350. Ảnh: Sputnik
Hệ thống S-350 gồm có một trạm chỉ huy 50K6E, các radar 50N6E và một bệ phóng 50P6E. Tổ hợp đồng thời có thể tấn công 16 máy bay hoặc 12 tên lửa đạn đạo. Vityaz có thể mang tới 12 tên lửa 9M96E với tầm bắn hiệu quả lên tới 120 km, loại cũng được trang bị cho hệ thống S-400 nhưng không được sử dụng bởi bất cứ biến thể S-300 nào.
S-350 hoàn toàn đáp ứng cả mục tiêu phòng thủ tầm ngắn và tầm trung nhờ tích hợp các tên lửa 9M100 dẫn hướng bằng hồng ngoại và quán tính ở tầm bắn 10 km. Nhờ đó, S-350 trở thành một trong những hệ thống phòng không có tính linh hoạt lớn hơn, rất phù hợp trong việc đối phó với nhiều mối đe dọa khác nhau, từ bom lượn cho tới một số dạng tiêm kích phản lực nhất định.
Dự án Vityaz được thai nghén từ liên doanh chung Nga - Hàn nhằm chế tạo hệ thống tên lửa đất đối không KM-SAM cho Hàn Quốc đầu những năm 2000. Nhà sản xuất Almaz Antey đã sử dụng các nguyên mẫu và nguyên lý thiết kế KM-SAM làm nền tảng để phát triển một hệ thống phòng thủ cho Nga.
S-350 Vityaz được thử nghiệm lần đầu tiên vào năm 2013 và cũng trong năm này hệ thống được giới thiệu tại Triển lãm Hàng không MAKS Airshow ở Moscow.
S-350 Vityaz tại Triển lãm MAKS AirShow tháng 8/2013. Ảnh: Army Recognition
Theo lộ trình ban đầu thì Quân đội Nga sẽ tiếp nhận Vityaz vào năm 2016 nhưng đã bị hoãn lại với lo ngại việc Mỹ nâng cấp khả năng phát hiện mục tiêu của PAC-3 MSE sẽ khiến Vityaz không thể cạnh tranh nổi nếu không muốn nói là lỗi thời.
Mặc dù các kế hoạch xuất khẩu ở thời điểm hiện tại vẫn chưa được rõ nhưng mức độ phổ biến trên phạm vi toàn cầu của hệ thống tiền nhiệm S-300P là yếu tố đảm bảo S-350 sẽ nhanh chóng vươn ra thị trường vũ khí thế giới.
Đánh giá về tính hiệu quả so với chi phí, chuyên gia quân sự Frolov cho rằng, "S-350 rõ ràng sẽ rẻ hơn S-400 và đây chính là yếu tố thu hút khách hàng tiềm năng".
Frolov cũng dự đoán Ấn Độ, Armenia và Việt Nam có thể nằm trong danh sách những khách hàng triển vọng bên cạnh nhiều đối tác tiềm năng khác.
Trong khi các hệ thống Pantsir-S và S-400 Triumf đã được Nga lắp đặt tại Crimea, Kaliningrad và Khabarovsk thì kế hoạch triển khai S-350 vẫn chưa được Moscow công bố. Theo nhà nghiên cứu Mark Episkopos của Tạp chí Mỹ The National Interest, rất có thể hệ thống này sẽ được triển khai tới Syria.
Nhiều thông tin gần đây cũng cho thấy, S-350 là một giải pháp phòng thủ hiệu quả, chi phí thấp khi triển khai ở những thành phố có tính nhạy cảm về địa chính trị như Kaliningrad và nhiều khu vực ở viễn Đông có tầm quan trọng chiến lược đối với Nga.
Video giới thiệu hệ thống phòng không S-350 Vityaz