Tuy nhiên, để có thể phát triển trong dài hạn, TS. Nguyễn Khắc Giang cho rằng, Việt Nam cần tăng cường hỗ trợ cho các công ty bán dẫn trong nước để có thể từng bước đưa quốc gia trở thành một khu vực quan trọng trên thị trường chip toàn cầu.
Theo TS. Nguyễn Khắc Giang, Việt Nam đang tăng tốc trong quá trình phát triển chất bán dẫn. Theo đó, số liệu thống kê gần đây của Bộ Thông tin và Truyền thông (MIC) cho thấy, Việt Nam đang vươn lên trở thành nhà xuất khẩu chip lớn thứ 3 sang Hoa Kỳ, chỉ sau Malaysia và Đài Loan (Trung Quốc).
Đáng chú ý, doanh thu của mặt hàng này vào tháng 2/2023 đã tăng 75% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 562 triệu USD.
Nói một cách dễ hiểu, kim ngạch xuất khẩu tất cả các sản phẩm điện tử của Việt Nam sang Hoa Kỳ (bao gồm cả chất bán dẫn) trong tháng 2 năm 2013 chỉ là 110 đô la Mỹ triệu.
"Sự gia tăng xuất khẩu chất bán dẫn là minh chứng cho vị thế của Việt Nam trong cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung. Các công ty bị mắc kẹt trong vòng xoáy chuỗi cung ứng sản phẩm bán dẫn đã lựa chọn Việt Nam để đa dạng hoá nguồn cung cấp chip", chuyên gia của Viện ISEAS – Yusof Ishak cho hay.
Kể từ năm 2012, Chính phủ Việt Nam đã coi các sản phẩm chất bán dẫn là "hàng hóa và dịch vụ trọng điểm của quốc gia". TS. Nguyễn Khắc Giang đánh giá: "Khi ngành công nghiệp trị giá 600 tỷ USD trở thành trụ cột của nền kinh tế toàn cầu, làm nền tảng cho mọi sản phẩm điện tử, từ điện thoại thông minh đến máy tính, bằng việc lựa chọn phát triển ngành bán dẫn, Việt Nam có thể nâng cao vị thế của mình trong chuỗi giá trị toàn cầu, chuyển đổi từ mô hình lao động giá rẻ sang mô hình kinh tế hiện đại hóa. Từ đó, từng bước hiện thực hoá mục tiêu GDP bình quân đầu người đạt trên 18.000 USD vào năm 2045".
Tuy nhiên, ông Giang cho rằng, để những lợi ích này có thể trở thành động lực tăng trưởng dài hạn, Việt Nam phải điều chỉnh lại khung chính sách, gia tăng đào tạo nghề cho các ngành công nghệ cao và tăng cường hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong nước.
Việt Nam chủ yếu tập trung vào việc thu hút các ông lớn trong lĩnh vực bán dẫn đầu tư vào nước này. Theo đó, Intel là tập đoàn lớn đầu tiên sản xuất chip tại Việt Nam, với cơ sở đặt tại Thành phố Hồ Chí Minh. Tính đến năm 2021, cơ sở này đã cung cấp 3 tỷ sản phẩm bán dẫn trên toàn thế giới tính. Sau Intel, các công ty lớn khác trên toàn cầu, bao gồm Samsung, Qualcomm, Texas Instruments, SK Hynix, Hayward Quartz Technology, Synopsys và NXP Semiconductors cũng đã lần lượt đầu tư vào Việt Nam.
Vào cuối những năm 2010, các công ty trong nước, bao gồm Viettel và FPT cũng đã bắt đầu tham gia vào ngành công nghiệp bán dẫn, ước tính trị giá 6,16 tỷ USD vào năm 2024.
Tuy nhiên, ông Giang đánh giá, ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam phụ thuộc rất nhiều vào đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và phần lớn chip xuất khẩu của Việt Nam đến từ các công ty FDI. Cụ thể, 98% kim ngạch xuất khẩu sản phẩm điện tử đến từ khu vực FDI.
Theo đó, vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng chủ yếu giới hạn ở việc lắp ráp, thử nghiệm và đóng gói, chưa có bất kỳ chất bán dẫn nào được sản xuất trong nước. Ngay cả những con chip "Made in Vietnam" đầu tiên của FPT Semiconductor cũng được sản xuất tại Hàn Quốc.
Theo TS. Nguyễn Khắc Giang, Việt Nam đang thúc đẩy và nuôi dưỡng các doanh nghiệp nội địa dẫn đầu trong lĩnh vực này bằng các kế hoạch sản xuất chip trong nước trong tương lai. Tuy nhiên, ông Giang cho biết, trong khi số lượng doanh nghiệp công nghệ trong nước tại Việt Nam đang tăng lên, hầu hết là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Ngoài Viettel và FPT, rất ít công ty được trang bị để leo lên nấc thang của ngành công nghiệp bán dẫn. Tính đến năm 2021, 99% linh kiện phần cứng trong ngành CNTT được nhập khẩu.
Bên cạnh đó, mặc dù có nguồn nhân tài công nghệ dồi dào, đặc biệt là trong lĩnh vực phát triển phần mềm và dịch vụ CNTT, thế nhưng quá trình đào tạo trong các lĩnh vực liên quan đến công nghệ của Việt Nam vẫn còn tương đối chậm.
Ngoài ra, Việt Nam vẫn chưa có một chiến lược quốc gia toàn diện cho ngành kinh doanh chất bán dẫn. TS. Nguyễn Khắc Giang cho hay, nếu không có các ưu đãi chuyển giao công nghệ hoặc hỗ trợ chính sách rõ ràng, các doanh nghiệp trong nước sẽ khó tham gia vào chuỗi cung ứng bán dẫn với các công ty toàn cầu.
Mặc dù vẫn còn nhiều thách thức, chuyên gia của Viện ISEAS – Yusof Ishak nhận định, tương lai của ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam vẫn đầy triển vọng. Theo đó, vào cuối năm 2022, Samsung khánh thành trung tâm R&D trị giá 220 triệu USD tại Hà Nội và công bố kế hoạch sản xuất hàng loạt chip tại Việt Nam từ giữa năm 2023. Không chỉ vậy, Amkor Technology, công ty hàng đầu thế giới về dịch vụ thử nghiệm và đóng gói chất bán dẫn thuê ngoài, cũng sẽ mở nhà máy tại Việt Nam vào cuối năm nay.
TS. Nguyễn Khắc Giang đánh giá: "Trong bối cảnh thương mại Mỹ - Trung, nền kinh tế toàn cầu đang ngày càng phụ thuộc nhiều hơn vào chất bán dẫn, việc Việt Nam tiếp tục tập trung vào lĩnh vực này có thể gặt hái được những lợi ích đáng kể. Tuy nhiên, việc chuyển đổi từ một người hưởng lợi thành một người chơi trong thị trường chất bán dẫn toàn cầu đòi hỏi những thay đổi chính sách lớn. Bằng cách tăng cường hệ thống giáo dục và đào tạo, nuôi dưỡng đổi mới trong nước và xây dựng chiến lược quốc gia rõ ràng".
"Việt Nam có thể biến "cơn sốt chip" thành một cuộc chạy đua marathon được xây dựng bài bản, đảm bảo vị trí đi đầu trong cuộc cách mạng bán dẫn", vị chuyên gia nhấn mạnh.
Nguồn: Fulcum