Bill Gates từng gọi muỗi là “loài động vật nguy hiểm nhất trên thế giới” vì chúng không ngừng lây lan các căn bệnh chết người như sốt rét, ước tính đã giết chết khoảng 429.000 người chỉ trong năm 2015. Tổ chức Y tế Thế giới ước tính cho biết gần một nửa dân số thế giới có nguy cơ mắc căn bệnh này.
Tùy thuộc vào nơi bạn sống, muỗi có thể từ con vật gây ngứa ngáy khó chịu đến một mối đe dọa thật sự. Điều đó khiến các nhà khoa học đặt câu hỏi: Điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta “trừ khử” tất cả chúng?
“Chúng ta không thể biết chính xác”, nhiều chuyên gia kết luận. Thế nhưng giới khoa học vẫn có thể đưa ra các suy đoán.
Hiện có hơn 3.500 loài muỗi tồn tại, nhưng chỉ có một số ít ảnh hưởng đến sức khỏe của con người. Ví dụ, loài Anopheles gambiae mang bệnh sốt rét. Loài Aedes aegypti đến Mỹ trên những con tàu buôn nô lệ, lây lan bệnh sốt vàng da và bệnh Zika.
Vì vậy, chúng ta không cần phải xóa sổ tất cả loài muỗi để giảm tử vong liên quan đến muỗi, Cameron Webb, một nhà từ nguyên học tại Đại học Sydney cho biết. Webb cho rằng sự tuyệt chủng hoàn toàn của chúng có thể gây ra những ảnh hưởng gián tiếp.
Chuỗi thức ăn có thể sẽ vẫn ổn
Muỗi là một nguồn thức ăn chính cho cá, chim, thằn lằn, ếch, dơi và các động vật khác. Tuy nhiên, không có loài nào chỉ dựa vào chúng, chuỗi thức ăn có thể bị xáo trộn trong một thời gian. Các loài côn trùng khác có thể sinh sôi nảy nở thay vị trí của muỗi, và có vẻ như hầu hết các loài sẽ tìm thấy thức ăn thay thế.
Trong khi muỗi giúp thụ phấn cho hàng ngàn cây, Janet McAllister, một nhà côn trùng học của Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh, nói với tạp chí Nature rằng sự thụ phấn của muỗi không quan trọng đối với bất kỳ loài cây nào mà con người sử dụng làm thực phẩm, nhưng vẫn có thể ảnh hưởng đến nhiều loại cây khác.
Muỗi có giúp hệ sinh thái thông qua những thứ mà chúng ăn không?
Đúng là ấu trùng ăn lá cây mục nát, vi sinh vật và mùn bã hữu cơ, nhưng chúng không phải là những loài duy nhất làm công việc đó. Các sinh vật khác cũng xử lý mảnh vụn và muỗi chắc chắn không phải là quan trọng nhất trong quá trình đó.
Tuy nhiên, ở một số vùng nước, việc diệt muỗi có thể gây ra vấn đề. Ở phía đông Bắc Mỹ, các loài muỗi và muỗi vằn thực sự đóng một vai trò quan trọng. Khi một con côn trùng chết trong nước, muỗi vằn sẽ bu vào xác của chúng trong khi ấu trùng muỗi sẽ ăn những gì sót lại. Điều này tạo ra các chất dinh dưỡng quan trọng cho cây. Nếu không có muỗi, sự phát triển của thực vật có thể bị ảnh hưởng.
Phil Lounibos, một nhà côn trùng học của Đại học Florida, đã nói rằng bất kỳ loài côn trùng nào phát triển thay thế muỗi đều sẽ "ngang bằng, hoặc còn tệ hơn, là loài không được mong muốn từ quan điểm sức khỏe cộng đồng". Nhà văn khoa học David Quammen đã gợi ý rằng muỗi đã bảo vệ các khu rừng mưa nhiệt đới, nơi chúng phát triển mạnh, do đó hạn chế con người và từ đó hạn chế nạn phá rừng.
Chắc chắn, sự vắng mặt của muỗi sẽ làm thay đổi hệ sinh thái của chúng ta. Nhưng những thay đổi đó sẽ có tác động mạnh mẽ ngay lập tức hay lâu dài? Một lần nữa, chúng ta không biết chắc chắn. Các hệ sinh thái rất phức tạp.
Hàng trăm nghìn trẻ em sẽ được cứu
Một thay đổi mạnh mẽ mà chúng ta sẽ thấy: Hàng trăm nghìn người sẽ không chết vì bệnh sốt rét mỗi năm, hầu hết trong số đó là trẻ em dưới 5 tuổi. Thêm vào đó là giảm khoảng 55.000 ca tử vong hàng năm do sốt xuất huyết hoặc sốt vàng da, trong đó muỗi Aedes aegypti là vật mang mầm bệnh chính.
Các nguồn lực y tế công cộng có thể được chuyển hướng sang các vấn đề sức khỏe ưu tiên khác. Các gánh nặng cho hệ thống y tế sẽ được giảm bớt. Các quốc gia có thể khôi phục được sự mất mát do sốt rét gây ra.
Số lượng con người đó khiến các nhà nghiên cứu phải cân nhắc làm thế nào để loại bỏ (ít nhất một số) muỗi trên trái đất. Các nhà nghiên cứu Anh đã phát triển loài muỗi Aedes aegypti biến đổi gen, những con muỗi đực này mang một protein có khả năng giết chết những con muỗi cái trước khi chúng đến tuổi trưởng thành và hút máu người. Mặc dù vậy, đây là quá trình tốn kém và không chắc chắn.
Thật không may, những ẩn số của việc loại bỏ cả một loài là rất lớn. Như Lounibos đã cảnh báo về sự nguy hiểm của việc loại bỏ các loài thụ phấn và nguồn thức ăn. Ông cũng lo lắng rằng bất cứ loài côn trùng nào thay thế muỗi cũng có thể tệ như - hoặc tệ hơn - muỗi. Những ẩn số này là rủi ro lớn. Điều gì sẽ xảy ra nếu loài thay thế có khả năng lây lan bệnh nhanh hơn và xa hơn muỗi?
Và sau đó là những khu rừng nhiệt đới. Muỗi khiến con người gần như không thể sống trong các khu rừng mưa nhiệt đới, muỗi có thể đã thực sự làm chậm quá trình tàn phá rừng.
Và còn vấn đề về đạo đức của việc tiêu diệt cả một loài?
Steven Juliano, một nhà sinh thái học của Đại học bang Illinois, nói: “Việc loại bỏ toàn bộ một loài trên toàn cầu là một điều quá xa vời”. Ông nói thêm: “Tôi nghĩ rằng tốt hơn là giảm số lượng tại địa phương, thậm chí có thể xóa sổ một loài trong một địa phương.”