Bộ QP Anh (MOD) cũng tiết lộ chương trình này được chính quyền Saudi Arabia trả tiền, sử dụng số nhân lực nhiều gấp 10 lần so với sự thừa nhận công khai của chính phủ Anh.
“Quân đội Trắng”
Dự án Truyền thông Vệ binh Quốc gia Saudi Arabia (được gọi là Sangcom) hoạt động từ năm 1978, khi chính phủ Anh ký một biên bản ghi nhớ (MOU) với chính quyền Riyadh.
Dự án cung cấp thiết bị liên lạc quân sự cho Lực lượng Vệ binh Quốc gia Saudi Arabia (SANG) nhưng MOU quy định bí mật hoàn toàn về ngân sách. Tuy nhiên, vào tháng 7-2019, MOD quảng cáo cho vị trí quản lý dự án Sangcom có trụ sở tại Riyadh.
Ảnh chụp từ trên không MOD Corsha - căn cứ quân sự của Anh ở Wiltshire, phía tây nước Anh, và trụ sở chính của Anh trong dự án Sangcom.
Công việc chỉ dành cho các ứng viên nam và quảng cáo nêu rõ: Nhóm Dự án MOD SANGCOM của Anh chịu trách nhiệm cung cấp chương trình trị giá 2 tỉ bảng Anh để hiện đại hóa mạng lưới liên lạc của SANG.
Đây là sự thừa nhận công khai đầu tiên của MOD về quy mô của ngân sách Sangcom, trong lịch sử 40 năm của cơ quan và một sai lầm (tiết lộ) ngẫu nhiên như vậy có khả năng gây phẫn nộ cho các đối tác Saudi Arabia. Nữ Nghị sĩ Công đảng Anh Catherine West đặt câu hỏi với Quốc hội về ngân sách chương trình và được cho biết rằng đó là “bí mật của hai chính phủ”.
Ngân sách 2 tỉ bảng Anh này được cho là phục vụ hoạt động trong 10 năm. Giai đoạn mới này của dự án Sangcom lớn hơn 15 lần so với thỏa thuận trước đó - trị giá 124 triệu bảng Anh và được ký vào năm 2004. Được biết MOD chi 1,4 tỉ bảng Anh mỗi năm cho các hệ thống công nghệ và viễn thông Internet của riêng mình.
Người phát ngôn của MOD nói: “Thông tin về quảng cáo cho vị trí công việc này đã bị tải lên do lỗi và sau đó đã bị gỡ xuống” và “ngân sách được bảo mật cho hai chính phủ”.
Nhưng, trong một dấu hiệu nữa của việc quản lý thông tin lỏng lẻo bất thường, việc cho đăng vị trí công việc - mặc dù đã gỡ xuống trên một số trang web sau khi MOD được cảnh báo - vẫn tồn tại trên Internet.
SANG - còn được gọi là “Quân đội Trắng” - gồm khoảng 130.000 binh sĩ và hoạt động như một lực lượng an ninh nội bộ tách biệt với quân đội thông thường. Được tuyển chọn từ các bộ lạc trung thành với gia tộc Saudi Arabia cầm quyền, nhiệm vụ thiết yếu của SANG là bảo vệ hoàng gia khỏi một cuộc đảo chính.
Dự án Sangcom, cùng với chương trình huấn luyện quân sự lâu dài cho SANG của Anh, rõ ràng liên quan đến chính phủ Anh trong việc bảo vệ hoàng gia Arab – và cả Mỹ đang huấn luyện và trang bị cho SANG.
SANG từng tham gia vào cuộc chiến do Saudi Arabia dẫn đầu ở Yemen, nơi đã tạo ra thảm họa nhân đạo lớn nhất thế giới với 24 triệu người - gần 80% dân số - cần được hỗ trợ và bảo vệ.
Tháng 4-2015, Vua Salman của Saudi Arabia đã ra lệnh cho SANG tham gia chiến dịch Yemen, để hỗ trợ cho Không quân và quân đội chính quy. Năm 2018, một báo cáo tình báo bí mật của Pháp ghi nhận rằng hai lữ đoàn SANG - khoảng 25.000 người - được triển khai dọc biên giới Saudi Arabia với Yemen.
Đầu năm 2019, một quan chức quân sự khác của Mỹ là Đại tá Kevin Lambert - người quản lý chương trình hiện đại hóa SANG của riêng Mỹ - xác nhận SANG đang “tiến hành các hoạt động quân sự trong cuộc xung đột ở Yemen”.
Sự hỗ trợ của Anh cho SANG vẫn tiếp tục ngay cả sau khi chính phủ nước này thua kiện tại tòa án kết luận rằng việc bán vũ khí cho Saudi Arabia là bất hợp pháp.
Chương trình bí mật
Được che giấu trong bí mật cho nên công chúng hoặc quốc hội Anh hầu như không có thông tin nào về Sangcom. Trả lời một câu hỏi khác của quốc hội đặt ra năm 2014, chính phủ Anh chỉ nói: “Chức năng của Dự án Sangcom là hỗ trợ cam kết của Anh đối với Vương quốc Saudi Arabia bằng cách mua lại và hỗ trợ các khả năng liên lạc hiện đại cho SANG”.
Người ta hiểu rằng chương trình do một lữ đoàn quân đội Anh chỉ huy cũng có yếu tố huấn luyện, hướng dẫn các sĩ quan SANG vận hành dự án thiết bị và công nghệ.
Sangcom đặt trụ sở tại Riyadh, Jeddah và Dammam ở Saudi Arabia và trong trụ sở MOD tại Corsham thuộc hạt Wiltshire nước Anh - nơi đặt trụ sở của Đơn vị Mạng hỗn hợp của quân đội và trụ sở của Trung đoàn Tín hiệu 10 (một trong những đơn vị viễn thông chuyên nghiệp của quân đội).
Điểm đặc biệt của Sangcom là chính quyền Saudi Arabia trả tiền cho MOD để điều hành dự án. Không rõ liệu có một sự thỏa thuận về quân sự như thế này giữa hai quốc gia ở bất cứ đâu trên thế giới hay không.
 Andrew Smith, người phát ngôn cho Chiến dịch chống buôn bán vũ khí (CAAT). |
Andrew Smith, người phát ngôn cho Chiến dịch chống buôn bán vũ khí (CAAT), bình luận: “Cấp độ hợp tác và hỗ trợ thể chế này thể hiện rõ mối quan hệ chính trị và quân sự nồng ấm và vô đạo đức giữa chế độ Saudi Arabia và chính phủ Anh.
Đây là một mối quan hệ gây tổn hại uy tín cho nước Anh, nhưng cũng giúp củng cố chế độ Arab và cung cấp một bề ngoài hợp pháp cho sự cai trị của nó”. Chi phí thực sự của dự án Sangcom có khả năng đặt ra nhiều câu hỏi. Nhưng điều đáng quan tâm là số lượng nhân viên mà chương trình sử dụng.
Từ năm 1994, Sangcom được một công ty của Anh - có tên GPT Special Project Management Ltd, có trụ sở tại Stevenage, ngay phía bắc London – quản lý thay cho MOD. Nó hiện là một công ty con của công ty hàng không vũ trụ Airbus.
Giám đốc điều hành của GPT Andrew Forbes là cựu chiến binh từng phục vụ 25 năm trong Quân đoàn Hoàng gia Anh, trong khi người tiền nhiệm của ông, Simon Shadbolt, đã phục vụ 26 năm với tư cách là một sĩ quan Thủy quân Hoàng gia và hiện là “người đứng đầu Chiến lược KSA (Vương quốc Saudi Arabia)” tại bộ phận quốc phòng và không gian của Airbus.
Các tài khoản của công ty cho thấy GPT đã tuyển dụng 535 người vào năm 2018. Bộ trưởng Quốc phòng Anh Stuart Andrew nhận được câu hỏi bằng văn bản liệu có bao nhiêu nhân viên dân sự và quân nhân ở Anh và Saudi Arabia được tuyển dụng cho Sangcom.
Ông lặp lại câu trả lời của các bộ trưởng trước đây rằng chương trình chỉ sử dụng 50-60 người. Tuy nhiên, những số liệu này chỉ đề cập đến nhóm MOD Sangcom. Không có bộ trưởng nào từng đề cập chính thức đến số lượng nhân viên của GPT, công ty thực sự điều hành dự án Sangcom.
Các bộ trưởng khác đưa ra câu trả lời tương tự cho quốc hội trong những năm gần đây là Michael Fallon (cựu Bộ trưởng Quốc phòng), sau đó là Mark Lancaster (Bộ trưởng Quốc phòng hiện tại); và 2 cựu Bộ trưởng Quốc phòng Tobias Ellwood và Philip Dunne.
Trong thực tế, có rất ít sự khác biệt giữa nhân viên GPT và các cố vấn MOD Sangcom. Họ làm việc cùng nhau trong “Biệt thự MOD” ở Kashm al Ayn, gần thủ đô Riyadh, cũng là nơi đặt Trường tín hiệu SANG; và trong các trung tâm chỉ huy khu vực SANG ở phía tây, trung và đông Saudi Arabia.
Một dấu hiệu cho thấy sự gần gũi giữa GPT và Hoàng gia Arab là công ty từ lâu đã thuê một công chúa Arab làm giám đốc nhân sự, có lẽ đó là lý do tiếp tục củng cố mối quan hệ bền chặt với gia tộc cầm quyền.
Dấu hiệu tăng trưởng của Sangcom
Sangcom bây giờ dường như đang trở nên lớn hơn. MOD đã ký một thỏa thuận mới với tập đoàn quân sự và an ninh mạng khổng lồ KBR của Mỹ để điều hành dự án Sangcom - mặc dù không có thông tin nào được chính phủ Anh hoặc KBR chính thức công bố về hợp đồng mới này.
Văn phòng điều tra gian lận nghiêm trọng (SFO).
Một quảng cáo trực tuyến tuyển một chuyên gia an ninh mạng tại Riyadh, tiết lộ rằng “Hợp đồng hỗ trợ tương lai cho Sangcom” là “một chương trình cung cấp dịch vụ 3 năm với khách hàng là Bộ Quốc phòng Anh tại Saudi Arabia và SANG”
Quảng cáo tiết lộ sẽ “có tổng cộng lên tới 800 nhân viên trong toàn bộ chương trình”, bao gồm khoảng 120 KBR nhân sự tại Riyadh, Dammam và Jeddah và chuỗi cung ứng liên quan đến 25 tổ chức.
Quảng cáo công việc này lưu ý rằng vai trò được tuyển sẽ giao tiếp với một sĩ quan an ninh MOD làm điểm liên lạc chính cũng như người quản lý KBR ở Leatherhead thuộc hạt Surrey nước Anh..
Hầu như không có thông tin nào công khai về những gì Sangcom làm. Mặc dù tiêu tốn 2 tỉ bảng Anh và sử dụng hàng trăm nhân viên, chương trình này không được đề cập trên các trang web của chính phủ Anh, Airbus hoặc KBR, trong khi GPT không có trang web.
Sự bí mật xung quanh Sangcom có lẽ được giải thích bởi tính chất nhạy cảm của một dự án quân sự của Anh ủng hộ gia tộc cầm quyền Saudi Arabia. Tuy nhiên, nó cũng có thể được giải thích bởi mối quan tâm lâu dài về vấn đề hối lộ.
Từ năm 2012, GPT đã bị Văn phòng điều tra gian lận nghiêm trọng (SFO) của Anh điều tra sau những tiết lộ của Ian Foxley - giám đốc chương trình Sangcom tại GPT và là người tuyên bố có bằng chứng về khoản hối lộ hàng triệu bảng cho các quan chức Saudi Arabia.
SFO là cơ quan chính phủ không thuộc bộ của Chính phủ Anh chuyên điều tra và truy tố gian lận và tham nhũng nghiêm trọng hoặc phức tạp ở Anh, xứ Wales và Bắc Ireland.
Foxley, một cựu sĩ quan quân đội, cáo buộc 16% chi phí của các hợp đồng Sangcom đã được ngụy trang là “mua dịch vụ” (một uyển ngữ cho khoản hối lộ) có thể lên tới 750 triệu bảng trong các khoản thanh toán như vậy trong suốt thời gian của chương trình kể từ năm 1978.
Cựu sĩ quan này tuyên bố rằng các hợp đồng GPT phải được sự chấp thuận của một sĩ quan cao cấp trong MOD. Foxley hiện đang viết một cuốn sách về những tiết lộ của mình và cho biết MOD “phải biết rõ” về những khoản hối lộ.
Theo Foxley, “khoảng 50 người có thể đã nhìn thấy những tài liệu này trong nhiều năm qua trong nhóm dự án Sangcom, từ lữ đoàn trở xuống”. Điều này sẽ phù hợp với một loạt các hợp đồng vũ khí mà Anh đã ký với Saudi Arabia kể từ thập niên 1960, trong đó tham nhũng là một yếu tố thường xuyên.
Các khoản thanh toán lớn như thế từ lâu được cho là có vai trò giúp duy trì quyền lực cho gia tộc cầm quyền ở Saudi Arabia.
Bảy năm kể từ khi mở cuộc điều tra, không rõ liệu SFO có được phép truy tố GPT hay không. Cũng có khả năng chính phủ sẽ hành động tương tự như Thủ tướng Tony Blair đã làm vào năm 2006 khi cho mở một cuộc điều tra SFO về cáo buộc hối lộ liên quan đến Saudi Arabia và Tập đoàn Quốc phòng, An ninh và Hàng không vũ trụ Anh- BAE Systems.
Sangcom cũng đặt ra câu hỏi rộng hơn cho an ninh quốc gia về việc có một quốc gia nước ngoài nhúng sâu vào MOD, đặc biệt là trong một chương trình bí mật đến mức công chúng và quốc hội Anh gần như không biết gì về nó.
Andrew Smith bình luận: “Phải có sự minh bạch hơn nhiều về bản chất của mối quan hệ cho đến nay. Và từ quá lâu, chính phủ Mỹ đã đồng lõa với sự đàn áp của chính quyền Saudi Arabia và sự tàn phá khủng khiếp ở Yemen”.