Sự trở lại của al-Qaeda
Trong tháng 9 qua, khoảng 10.000 đàn ông, phụ nữ và trẻ nhỏ sống tại các khu vực do Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) kiểm soát, liều mạng vượt những đoạn đường ở phía bắc Syria trong đêm, bất chấp nguy hiểm từ làn đạn của quân chính phủ, để tới những địa bàn do nhóm al-Qaeda quản lí.
Theo cùng số dân thường này, có không ít những tay súng khủng bố khét tiếng. Việc nhóm người rút lui tới Idlib đánh dấu tín hiệu trỗi dậy của nhóm khủng bố al-Qaeda – tổ chức đang hưởng lợi từ sự sụp đổ của IS.
Trong khi liên quân do Mỹ dẫn đầu và quân đội Syria được Nga hậu thuẫn tập trung đẩy lùi IS khỏi miền đông Syria, Ủy ban Giải phóng Levant (liên minh giữa một số nhóm chiến binh do chi nhánh al-Qaeda tại Syria chỉ huy) đã củng cố được quyền kiểm soát khắp Idlib cũng như chuẩn bị áp dụng chiến lược của Osama bin Laden nhằm tấn công phương Tây.
AP dẫn các nguồn tin đề nghị giấu tên của Syria cho biết Ủy ban Giải phóng Levant xác nhận và thu nạp những tay súng IS đang trên đường tháo chạy, trong khi những người khác bị giam giữ nghiêm ngặt.
Tới nay, gần như tất cả lãnh thổ IS từng kiểm soát ở Syria và Iraq, bao gồm thủ phủ Mosul – thành phố lớn nhất IS từng chiếm đóng – và Raqqa, từng là trung tâm đầu não của IS, đều đã bị quân chính phủ chiếm lại.
Hàng chục nghìn tay súng đã bị tiêu diệt trên chiến tuyến, nhưng con số trốn thoát có thể còn lớn hơn nhiều.
IS tấn công quân đội Syria ở Deiz Ezzor. Ảnh: AP
Khi tổ chức này dần tan rã, những nhóm phản đối cũng dần được hình thành trong nội bộ IS, đặc biệt là nhóm cho rằng thủ lĩnh Abu Bakr al-Baghdadi phải chịu trách nhiệm cho sự sụp đổ của tổ chức.
Fawaz Gerges, giáo sư tại Đại học Kinh tế London và tác giả của quyển "IS: A History" (tạm dịch: ‘Tiểu sử nhóm khủng bố IS’) nhận xét: "Al-Qaeda sẽ mở rộng vòng tay đón chào các thành viên IS, đặc biệt những tên lão luyện và dày dạn kinh nghiệm chiến trường."
Hai nhóm khủng bố này đều có chung nguồn gốc từ tổ chức al-Qaeda tại Iraq năm 2003, nhưng sau đó vì mâu thuẫn lí tưởng và đường lối hoạt động nên đã tách ra và không ít lần giao tranh lẫn nhau khắp miền bắc Syria.
Đầu tháng này, IS lại tấn công Ủy ban Giải phóng Levant trong cuộc trả đũa sau khi tách khỏi tổ chức al-Qaeda.
Âm thầm xây dựng lực lượng
Khi IS bắt đầu bành trướng khắp Syria và Iraq, tuyên bố thành lập một Nhà nước Hồi giáo hồi năm 2014, phiến quân al-Qaeda tự liên minh với các nhóm nổi dậy chống chính phủ Syria và tìm kiếm sự hỗ trợ từ người dân địa phương bằng cách cung cấp nhu yếu phẩm cho họ.
Trong giai đoạn này, al-Qaeda chủ yếu tập trung chiến đấu chống lại lực lượng của Tổng thống Syria Bashar Assad. Ngoài ra, nhiều nhóm nổi dậy quy mô nhỏ được Mỹ hậu thuẫn cũng nằm trong tầm ngắm.
Ủy ban Giải phóng Levant hiện được coi là nhánh lớn nhất của mạng lưới al-Qaeda quốc tế, tổ chức chịu trách nhiệm cho vụ tấn công tòa tháp đôi ở Mỹ hôm 11/9/2001.
Đoạn tư liệu vụ tấn công kinh khủng 11/9. Nguồn: VOA
Brett McGurk, đại diện cấp cao của liên quân Mỹ trong trận chiến với IS, đánh giá Idlib là căn cứ lớn nhất của al-Qaeda từ sau khi đế chế của Osama bin Laden sụp đổ ở Afghanistan.
Trả lời AP tại Baghdad, sĩ quan tình báo Iraq cho biết người kế nhiệm bin Laden, Ayman al-Zawahri, đã cử đại diện tới Syria để thuyết phục những tay súng IS từ bỏ tổ chức và gia nhập al-Qaeda.
Theo nguồn tin này, có thể đây là lí do đằng sau lời kêu gọi của thủ lĩnh IS trong đoạn băng ghi âm được tung ra ngày 28/9, trong đó có đoạn Abu Bakr al-Baghdadi yêu cầu các tay súng không được "bỏ chạy, rút lui, đàm phán hay đầu hàng."
Dù al-Qaeda vẫn chưa thể phục hồi như trước, tổ chức này hiện đã trở thành mục tiêu tiềm năng khi các lực lượng chống IS đã dần chuyển hướng sang nhóm khủng bố quốc tế.
Phân tích của cơ quan tư vấn bảo mật Soufan Group cho biết: "Thời kì IS nhận tất cả sự chú ý của các nhóm chống khủng bố trong khi al-Qaeda âm thầm củng cố lực lượng đã sắp qua đi."
"Có vẻ như Zawahiri đang xây dựng mạng lưới khủng bố trở lại thời kì hoàng kim. Nếu điều đó xảy ra, al-Qaeda sẽ là mục tiêu hàng đầu của các liên minh chống khủng bố quốc tế."
Khi các quốc gia ra tay
Tuần trước, Thổ Nhĩ Kỳ đã khỏi động chiến dịch quân sự tại Idlib nhằm tạo lập các "khu giảm leo thang", theo như thỏa thuận giữa Thổ Nhĩ Kỳ, Iran và Nga. Quân đội nước này hiện chưa trực tiếp đối mặt với al-Qaeda, nhưng tình hình có thể sẽ thay đổi nếu nhóm khủng bố trở thành mối đe dọa tầm khu vực hoặc quốc tế.
Lính al-Qaeda thuộc Mặt trận al-Nursa tại Idlib, Syria. Ảnh: AP
Trong khi đó, lực lượng của ông Assad cũng sẽ chuyển hướng chú ý sang Idlib, căn cứ lớn nhất còn sót lại của các tổ chức khủng bố.
Đầu tháng này, Nga cũng đã không kích vào một điểm tập trung của al-Qaeda tại Idlib, và tuyên bố tiêu diệt thành công một vài thủ lĩnh phiến quân.
Liên quân do Mỹ dẫn đầu đã tấn công al-Qaeda vài lần trong những năm gần đây. Đầu năm nay, một cuộc không kích của Mỹ đã tiêu diệt được Abu al-Kheir al-Marsi, tay sai đắc lực dưới thời Osama bin Laden.