Còn 2 ngày nữa đến ngày ông Công ông Táo, người dân làng nghề chuyên nuôi cá chép vàng thôn Thủy Trầm, xã Tuy Lộc, huyện Cẩm Khê (Phú Thọ) đang tát ao để bắt cá, chuẩn bị cung cấp cho thị trường nhiều khu vực trong đó có Hà Nội. Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Huy Luận (một trong những chủ đầm cung cấp số lượng lớn cá chép vàng) cho biết, năm nay thời tiết thuận lợi, giống cá chép rất đẹp, đều và khỏe mạnh.
Chủ đầm bắt đầu tát cạn ao trước ngày ông Công ông Táo
Chủ đầm giới thiệu, gia đình ông đã làm nghề nuôi cá chép vàng từ 40 năm nay, Thủy Trầm được coi là làng nghề lớn nhất ở khu vực về cá chép. Để chuẩn bị cho thị trường, trước ngày cúng ông Công ông Táo hai hôm, gia đình ông Luận bắt đầu tát ao thả lưới, gom cá vào một bên ao. Theo ông Luận, bắt cá sớm có nhiều lý do, thứ nhất để kịp cung cấp cho thị trường và thứ 2 là để cá làm quen với môi trường nước.
Theo ông Luận, gia đình bắt cá sớm thả sang ao nước sạch bên cạnh để quen môi trường
Theo quan niệm dân gian Việt Nam, vào ngày cúng ông Công ông Táo gia đình nào cũng cúng cá chép tượng trưng cho phương tiện để ông Công ông Táo cưỡi về trời. Tuy nhiên không phải ai cũng biết cách chọn và thả cá chép đúng cách. Chủ đầm cho hay, do cá chép được sống trong môi trường nước trong sạch nên khi người dân mua về cũng cần chú ý nơi thả cá.
"Tôi có kinh nghiệm nhiều năm nên khuyên bà con khi thả cá thì chọn nơi sông, ao hồ môi trường nước sạch, đủ ô xy để cá sống, vì đây cũng là vấn đề tâm linh. Tuyệt đối không thả ở khu nước tù, cống mương nước bẩn, vì muốn cá khỏe, sống tốt thì phải có môi trường nước trong sạch".
Lý do cá khỏe, đẹp vì gia đình cho ăn cám ngô, gạo nên có sức sống tốt
Ông Luận chia sẻ thêm, cá chép vàng cung cấp cho thị trường hiện nay có rất nhiều nguồn, riêng đối với làng Thủy Trầm, cá được tuyển chọn ngay từ khi lấy giống và thức ăn cũng rất quan trọng nên cá ở đây mạnh khỏe, đáp ứng được nhu cầu thị trường.
Chủ đẩm hướng dẫn cách chọn cá đẹp để cúng ông Công ông Táo: "Chọn những con cá có độ vàng óng, mạnh khỏe, to đều. Tốt nhất là chọn loại khoảng 30 con/kg là lứa cá đẹp nhất", ông Luận cho biết, năm nay gia đình ông thu hoạch khoảng 1 tấn cá chép vàng.
Ông Luận giới thiệu về con cá to hơn cùng lứa thì để làm giống
Cá đang được thả sang ao chờ
Khách hàng đến tận đầm đặt mua số lượng lớn
Chủ đầm đang thả thức ăn cho cá giống
Năm nay nhà ông Luận thu hoạch được 1 tấn cá chép vàng
Cá được bắt sớm thả sang ao nước trong để quen môi trường
Cúng ông Công, ông Táo là một phong tục có từ rất lâu đời ở Việt Nam. Theo truyền thuyết kể lại, ông Công là vị thần cai quản đất đai trong nhà, còn ông Táo là ba vị đầu rau trông coi việc bếp núp.
Ông Công, ông Táo được ông Trời phái xuống trần gian theo dõi và ghi chép những việc làm Thiện-Ác của con người. Và hằng năm, cứ vào ngày 23 tháng Chạp, các vị thần này lại cưỡi cá chép lên Thiên đình báo cáo tất cả việc làm tốt và chưa tốt của con người trong suốt một năm qua để Thiên đình định đoạt công, tội.
Do đó, trong quan niệm của người Việt, ông Công và ba vị Thần Táo (hay vua Bếp) là những vị thần định đoạt cát hung, phước đức cho gia đình. Tất nhiên, phước đức này đến từ việc làm đúng đạo lý của gia chủ và những người trong nhà.
Với mong muốn cho gia đình mình được nhiều may mắn, nên hằng năm, cứ đến ngày 23 tháng Chạp, người ta lại làm lễ tiễn ông Công, ông Táo lên chầu trời.
Lễ cúng ông Táo thường được tiến hành trước 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp Âm lịch (có thể cúng vào trưa, tối ngày 22 tháng Chạp hoặc sáng 23 tháng Chạp) bởi dân gian quan niệm sau 12 giờ trưa là ông Táo lên chầu trời nên sẽ không nhận được đồ cúng.
Theo truyền thuyết, cá chép là phương tiện duy nhất có thể đưa Táo Quân về trời. Bởi thế, vào ngày này, các gia đình đều cúng cá chép. Một số gia đình có thể mua cá chép giấy, tuy nhiên phần lớn các gia đình thường mua 3 con cá chép thả vào chậu nước đặt cạnh mâm cỗ, sau khi làm lễ xong đem ra sông thả, ngụ ý cá sẽ hóa rồng, vượt vũ môn, làm phương tiện cho Táo Quân cưỡi về trời.
Ngoài ra, trong tâm thức người Việt, "cá vượt Vũ môn" hay "cá chép hóa rồng" còn mang ý nghĩa của sự thăng hoa, biểu tượng của tinh thần vượt khó, sự kiên trì, bền chí chinh phục tri thức để đi tới thành công, biểu trưng cho nhân cách thanh cao tiềm ẩn hoặc hướng đến một kết quả tốt đẹp.