Xã Kim Thượng (huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ) có hơn 1.500 hộ dân, khoảng trên 6.000 nhân khẩu, chiếm đến 92% là người dân tộc Mường, rồi đến Kinh, Dao. Kinh tế dựa chủ yếu vào trồng lúa, cây rừng, chăn nuôi gia súc, gia cầm nhỏ lẻ.
Khu Chiềng, nơi có 42 bệnh nhân có dấu hiệu dương tính với HIV nằm cách trung tâm xã khoảng 1km. Để vào bản, người dân phải đi qua con suốn Nậm Tràn nước chảy xiết, hung dữ.
Một tuần trước, cơn lũ quét qua cuốn sạch cây ngô, cây mạ non, thứ để lại sau khi nước rút là những bãi cát bồi vùi lấp trắng tinh trên từng mảnh ruộng. Những đứa trẻ khoảng 10 tuổi vô tư giữa ngày hè không phải đến lớp tranh thủ ra suối bơi lội, cười đùa ríu rít. Trong số đó, có những em cũng đang đợi kết quả xét nghiệm.
Đường vào xóm Chiềng. Ảnh: Hoàng An.
Người xóm Chiềng vốn hiền lành, mộc mạc, chất phác, bao đời nay rắn rỏi chịu đựng thiên tai, hạn hán, nhưng "cơn bão HIV" bất ngờ ập đến khiến họ gần như đổ gục.
Những ngày này, bầu không khí ở xóm Chiềng ảm đạm, người dân lo lắng, buồn bã.
Nhiều người không biết mình có nằm trong danh sách 42 bệnh nhân có dấu hiệu dương tính với HIV vừa được cơ quan chức năng tỉnh Phú Thọ công bố không.
Theo chính quyền xã Kim Thượng, trong số những người nhiễm bệnh địa phương nắm được thời điểm hiện tại có người nhỏ nhất mới 18 tháng tuổi, lớn nhất đã ngoài 60 tuổi.
Vẫn hoang mang dù kết quả xét nghiệm âm tính
Đã ba ngày kể từ khi có thông tin nhiều người trong bản nhiễm HIV, anh Hà Văn Đ. (40 tuổi, xóm Chiềng 3) dù tâm trạng nhiều lo lắng những vẫn tranh thủ dọn dẹp lại nhà cửa sau cơn lũ dữ.
Giữa trưa nắng gắt, anh tranh thủ vác cây tre to bằng bắp chân người lớn, tay cầm theo chiếc thuổng lẽo đẽo bước ra bờ suối dựng thành cột treo tạm đường dây dẫn điện vào nhà.
Những đứa trẻ vô tư nô đùa, tắm suối. Ảnh: Hoàng An
"Lũ qua hỏng hết rồi, quét sạch lúa ngô, nhà chẳng còn gì nữa đâu", anh Đ. buồn bã nói. Khi hỏi anh có nắm được tình hình về bệnh HIV của người dân trong bản, anh chỉ lắc đầu rồi buông tiếng thở dài.
Anh Đ. chia sẻ, gia đình anh gồm 6 thành viên, xét nghiệm đợt một đều có kết quả âm tính, nhưng anh vẫn có cảm giác lo lắng, bất an vì một lý do nào đó chính anh cũng không thể hiểu.
"Cả nhà tôi đều không ai mắc bệnh nhưng vẫn lo lắm, tôi đang muốn làm xét nghiệm thêm lần nữa cho chắc chắn", anh Đ. nói.
Trong căn nhà sàn lợp mái lá cọ đã siêu vẹo, chị Phùng Thị D. (30 tuổi, vợ anh Đ.) một tay bồng đứa con trai nhỏ 18 tháng tuổi, một tay cầm bình sữa cho con bú phân trần không hiểu sao nhiều người mắc bệnh thế.
Trong số đó có những em đang chờ kết quả xét nghiệm. Ảnh: Hoàng An.
"Tôi biết có nhiều người mắc bệnh rồi nhưng chưa rõ ai, tôi thực sự lo cho gia đình, các con còn nhỏ, chỉ sợ chúng không biết vô tình tiếp xúc với người bệnh rồi bị lây nhiễm", chị D. nói, rồi đưa anh mắt nhìn theo hai đứa con lớn đang nô đùa dưới bờ suối trước hiên nhà.
Còn bà Phùng Thị Th. (48 tuổi, người xóm Chiềng 3) nói rằng, chưa bao giờ bà có cảm giác bất an như bây giờ, dù đã nhận kết quả xét nghiệm âm tính.
Các thành viên trong gia đình cũng đều an toàn.
"Mấy ngày nay, chúng tôi ở đây chẳng làm gì cả, ruộng vườn một phần đã bị nước cuốn trôi, giờ biết thêm tin nhiều người mắc bệnh HIV mà thấy buồn", bà Th. buông tiếng thở dài.
Bà nói, bản thân cũng nắm được có một vài người trong bản dương tính HIV. Theo bà, hầu hết những người này đều hiền lành, không mấy khi được ra khỏi địa phương làm việc, chỉ ở trong làng quanh quẩn lao động, chăm sóc ruộng đồng.
Hai vợ chồng anh Đ. dù biết kết quả âm tính nhưng vẫn nớm nớp lo. Ảnh: Hoàng An.
"Có khi nào mình cũng nhiễm"
Bà Hà Thị Vân, Chủ tịch Hội Phụ nữ xã Kim Thượng chia sẻ với phóng viên rằng, khi mới nghe tin lãnh đạo tỉnh Phú Thọ công bố 42 trường hợp có dấu hiệu dương tính với HIV, cảm giác đầu tiên bà nghĩ đến là "có khi nào mình cũng nhiễm".
"Những người dân xóm Chiềng chắc cũng vậy, họ đang sống trong sợ hãi, lo lắng khi chưa biết mình có nằm trong số đó. Tôi thực sự bàng hoàng, một khu vực nhỏ bé chỉ vài trăm hộ dân nhưng lại có đến hơn 42 người có dấu hiệu nhiễm HIV.
Nếu đặt mình vào vị trí người nhiễm thì không biết sẽ thế nào...", bà Vân nói.
Người xóm Chiềng. Ảnh: Hoàng An.
Đánh giá về tình hình chung của địa phương, bà Vân cho biết, hàng năm có khoảng 10% người ở độ tuổi lao động thường xuyên ra ngoài làm thuê.
Nghĩa là những người này có mối quan hệ với thế giới bên ngoài, số còn lại chỉ ở nhà làm ruộng, trồng rừng, chăn nuôi nhỏ lẻ. Các tệ nạn hút chích, mại dâm hầu như không có.
Theo bà Vân, từ những năm trước, Hội Phụ nữ xã thường phối hợp với cán bộ công tác dân số tổ chức các cuộc họp định kỳ hàng tháng để tác tuyên truyền kế hoạch hóa gia đình, sức khỏe sinh sản cho người dân, nhưng chưa được hiệu quả, số lượng người tham gia ít.
Trong các cuộc họp chủ yếu phụ nữ có mặt, còn nam giới hầu như không tham gia, họ ít quan tâm đến việc này.
Bà Vân (áo đỏ) cùng cán bộ công tác dân số xã đến từng hộ dân trong bản tuyên truyền sau khi có thông tin nhiều người nhiễm HIV. Ảnh: Hoàng An.
"Thời gian tới chúng tôi sẽ động viên những hộ gia đình chưa thăm khám đi xét nghiệm đề phòng lây nhiễm cho người thân và mọi người xung quanh.
HIV có thể sống với chúng ta cả đời nếu chúng ta biết cách phòng chống và sử dụng thuốc đúng cách", bà Vân nói.
Bà cũng mong muốn cơ quan liên quan sớm có kết quả thông báo tới địa phương để có kế hoạch tuyên truyền, phòng ngừa lây lan trên diện rộng.