Cuộc gặp đáng giá
Trong cuộc gặp vào tuần tới tại Washington, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan tuyên bố ông sẽ thảo luận về các vấn đề tranh cãi liên quan đến hệ thống phòng không Patriot, chiến đấu cơ F-35 và hệ thống phòng không S-400 của Nga với Tổng thống Mỹ Donald Trump.
"Điều duy nhất khiến chuyến thăm của ông Erdogan tới Washington trở nên đáng giá đối với một trong hai bên là một bước đột phá đối với câu hỏi tranh cãi S-400 và F35", Ozgur Unluhisarcikli, người đứng đầu văn phòng Quỹ Marshall ở Ankara nói với Arab News.
"Nếu Thổ Nhĩ Kỳ có thể tìm cách nào đó để S-400 không hoạt động nhằm đổi lấy việc quay trở lại chương trình F35 và mua hệ thống phòng không Patriot, đây sẽ là một bước tiến lớn trong việc cải thiện quan hệ Mỹ-Thổ Nhĩ Kỳ, đồng thời đưa Ankara trở lại con đường của phương Tây", nhà quan sát này cho biết.
Gần đây, Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố quá trình chuyển giao lô hệ thống S-400 thứ hai cho Thổ Nhĩ Kỳ có thể bị trì hoãn ngoài thời hạn dự kiến trước đó là năm 2020. Lý do của sự chậm trễ này được cho là liên quan đến các cuộc đàm phán về chia sẻ công nghệ và sản xuất chung.
Đối với Washington, hệ thống S-400 không tương thích với mạng lưới phòng thủ của NATO, mang đến mối đe dọa cho các máy bay chiến đấu tàng hình tân tiến F-35 của nước này.
Khi Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu nhận lô S-400 đầu tiên vào tháng 7, Washington đã loại bỏ Ankara khỏi chương trình F-35, mặc dù quốc gia này cũng nằm trong chuỗi cung ứng sản xuất và là khách hàng quan trọng.
Nga đã đề nghị bán máy bay chiến đấu Su-35 cho Thổ Nhĩ Kỳ để thay thế F-35. Hiện tại, Ankara vẫn đang đánh giá hậu quả chiến lược và lợi ích tài chính của lời đề nghị từ Moscow.
Ở khía cạnh khác, nếu không có thỏa thuận nào giải quyết vấn đề S-400 và F-35, chuyến thăm của ông Erdogan tới Washington sẽ được coi là một cuộc gặp vô nghĩa và lãng phí, theo Unluhisarcikli.
Vô hiệu hóa S-400, Thổ Nhĩ Kỳ tìm đến Patriot?
Tổng thống Erdogan có thể muốn mua Patriot, sẵn sàng vô hiệu hóa S-400.
Ali Cinar, một chuyên gia chính sách đối ngoại từ Mỹ cho rằng, Thổ Nhĩ Kỳ có nhu cầu phòng không hợp pháp, nhưng cả Lầu Năm Góc và NATO đều khẳng định hệ thống S-400 của Nga là mối đe dọa an ninh trực tiếp đối với máy bay chiến đấu tàng hình F- 35, đóng vai trò là cốt lõi đối với sức mạnh phòng không NATO.
"Với việc Thổ Nhĩ Kỳ mua S-400 và Mỹ áp đặt lệnh trừng phạt đối với Ankara vì bước đi này, rõ ràng các nhà hoạch định chính sách ở cả hai bên đã đánh giá thấp mức độ nghiêm trọng của tình hình", chuyên gia Cinar nói với Arab News.
Ông Cinar cũng tiết lộ, hiện tại, các nhà lãnh đạo của cả hai quốc gia phải quay trở lại bàn đàm phán và tìm kiếm một hướng đi trong đó hướng đến mục tiêu Thổ Nhĩ Kỳ tham gia trở lại chương trình F-35, nhận được lời đề nghị mua hệ thống tên lửa Patriot hợp lý và xúc tiến để không kích hoạt hệ thống S-400.
Cinar cũng lưu ý rằng đây là kỳ vọng từ phía Mỹ, với mong muốn Ankara sẽ vẫn giữ S-400 nhưng vô hiệu hóa hệ thống.
"Trước đó, chính Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Lindsey Graham từng chỉ ra rằng cách làm như vậy được Quốc hội Mỹ chấp nhận. Thổ Nhĩ Kỳ cho thấy họ có thể sử dụng S-400 ngay từ bây giờ, tuy nhiên cũng để mở khả năng mua tên lửa Patriot", chuyên gia phân tích này nói thêm.
Theo Cinar, kết quả cuộc gặp giữa hai tổng thống sẽ phụ thuộc vào phía nào sẽ chịu nhún nhường hoặc bên nào sẽ thuyết phục được bên kia.
Về phần mình, chuyên gia Joe Macaron từ Trung tâm Ả Rập có trụ sở ở Washington cho rằng, Tổng thống Erdogan muốn có được hệ thống Patriot trong khi giữ S-400 không hoạt động, đồng thời đặt cược Tổng thống Trump sẽ có xu hướng mang đến các các thỏa thuận sinh lợi sẽ lấn át quyền phủ quyết của Lầu Năm Góc.
"Ankara đang đưa ra đồng thời cả cà rốt và cây gậy cho Washington, hoặc là một thỏa thuận Patriot hoặc họ sẽ làm sâu sắc thêm mối quan hệ quân sự với Moscow, điều này phản ánh cách ông Erdogan chiếm thế thượng phong trong mối quan hệ với ông Trump", Macaron nói với Arab News.
Nếu Tổng thống Erdogan thực hiện bước đi này, vẫn còn phải chờ xem Lầu Năm Góc có chấp nhận phải thỏa thuận đó để đảm bảo S-400 không bao giờ hoạt động hay không.
"Lúc này, quân đội Mỹ vẫn đang dựa vào lệnh ngừng bắn mong manh giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ ở Syria, một Tổng thống Erdogan táo bạo đang có những con át chủ bài có thể sử dụng trong cuộc họp tại Nhà Trắng vào tuần tới", ông nhận định.