Tương lai của sáng kiến về lệnh ngừng bắn tại tỉnh Idlib, tây bắc Syria, do Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan đề xuất, phụ thuộc phần lớn vào hành động của của Thổ Nhĩ Kỳ, hãng tin Sputnik dẫn lời các chuyên gia cho biết.
Trước đó hôm 6/9, Tổng thống Iran Hassan Rouhani, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan đã tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh 3 bên tại thủ đô Tehran. Tại Hội nghị, Tổng thống Erdogan đề xuất một lệnh ngừng bắn tại Idlib, đồng thời khẳng định cần phải đưa đề xuất này vào văn bản cuối cùng của tuyên bố chung.
Tổng thống Nga Putin dù công nhận đề xuất từ phía Thổ Nhĩ Kỳ là phù hợp, song tranh luận rằng cả 3 nhà lãnh đạo không thể thực thi bất cứ nghĩa vụ nào thay cho các nhóm phiến quân tại Idlib – khi mà hoạt động của các nhóm này được coi là rào cản chính đối với việc thiết lập lệnh ngừng bắn trong khu vực.
Kết quả là tuyên bố chung đã không đề cập đến lệnh ngừng bắn, thay vì thế, khẳng định: “Các nước bảo trợ tiến trình hòa bình tại Syria sẽ theo dõi tình hình tại khu vực giảm căng thẳng Idlib và quyết định đưa ra phản ứng phù hợp với những nguyên tắc đã được nêu trước đó cũng như tinh thần hợp tác bao trùm cuộc hòa đàm về Syria tại thủ đô Astana của Kazakhstan”.
Hiện nay, tỉnh Idlib ở Syria là thành trì cuối cùng của phe đối lập có vũ trang và lực lượng khủng bố.
Kể từ tháng 10 năm 2017, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã thiết lập các trạm quan sát dọc theo ranh giới phân định giữa chính phủ Syria và phe đối lập như một biện pháp nhằm thực thi thỏa thuận giảm căng thẳng. Động thái này của Thổ Nhĩ Kỳ cũng cho thấy ưu tiên của Ankara trong việc duy trì trật tự tại Idlib.
Vì sao Thổ Nhĩ Kỳ lo sợ chiến dịch quy mô lớn của Syria tại Idlib?
Chiến dịch quân sự quy mô lớn sắp diễn ra của chính phủ Syria nhằm giải phóng tỉnh Idlib – thành trì cuối cùng của phe đối lập và khủng bố đã trở thành tâm điểm tại Hội nghị thượng đỉnh 3 bên Nga, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ ở Tehran.
Theo ông Oytun Orhan, nhà phân tích chính trị của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Trung Đông (ORSAM), chiến dịch giải phóng Idlib là “không thể tránh khỏi”.
Ông Oytun Orhan nhận định, sẽ có nhiều thay đổi tại các mặt trận phía nam và tây nam ở tỉnh Idlib, cho phép chính phủ Syria dần dần khôi phục lại quyền quyền soát khu vực này. Nếu Idlib rơi vào tay chính phủ thì đây sẽ là cú đòn giáng mạnh vào các cứ điểm của phe đối lập, đe dọa đến sự ảnh hưởng của Thổ Nhĩ Kỳ trong khu vực.
Lo sợ sau khi giành được Idlib, chính phủ Syria sẽ khó có khả năng đưa ra nhượng bộ về một hiến pháp mới tại Syria cũng như hệ thống chính trị tương lai của nước này, vì thế, Thổ Nhĩ Kỳ muốn chính phủ Syria tiến hành chiến dịch tấn công giới hạn tại Idlib.
“Thổ Nhĩ Kỳ luôn muốn chính phủ Syria tiến hành chiến dịch tấn công giới hạn tại Idlib vì trong trường hợp đó nước này sẽ có thể kiểm soát dòng người tị nạn. Hơn nữa, phe đối lập cũng có cơ hội duy trì quyền kiểm soát một phần lãnh thổ nhất định và điều này cũng nằm trong mối quan tâm của Thổ Nhĩ Kỳ.
Quan trọng hơn, việc Thổ Nhĩ Kỳ phản đối chiến dịch quân sự quy mô lớn của Syria là bởi lo ngại rằng sau khi giải phóng Idlib, các lực lượng của chính phủ Syria sẽ tiến về Afrin và khu vực nơi Thổ Nhĩ Kỳ tiến hành chiến dịch Lá chắn Euphrates”.
Trong trường hợp các bên không đạt được thỏa hiệp, cuộc khủng hoảng sẽ leo thang và tạo ra làn sóng người tị nạn mới đổ về Thổ Nhĩ Kỳ và Châu Âu.
Lệnh ngừng bắn tại Idlib có khả thi?
Phát biểu với hãng tin Sputnik, ông Jean-Vincent Brisset, Giám đốc nghiên cứu Viện Quan hệ Quốc tế và Chiến lược của Pháp xác nhận tính khả thi của lệnh ngừng bắn tại Idlib, đồng thời cho rằng, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc thực thi lệnh ngừng bắn này.
“Lệnh ngừng bắn tại Idlib không phải là không có khả năng xảy ra bởi cả Nga, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ đều rất hợp tác với nhau, nhưng câu hỏi đặt ra là bên nào sẽ nhượng bộ trước. Điều này phụ thuộc phần lớn vào Thổ Nhĩ Kỳ”.
Jean-Vincent Brisset giải thích rằng không giống như Nga và Iran, những quốc gia có lợi ích tại Syria được xác định rõ ràng, sự hiện diện của Thổ Nhĩ Kỳ ở Syria hàm ẩn nhiều mâu thuẫn và nhiều vấn đề. “Bất cứ điều gì xảy ra cũng có khả năng khiến Thổ Nhĩ Kỳ dễ dàng từ bỏ quan điểm mà nước này theo đuổi”.
Trong khi đó, Đại diện của Đảng Xã hội Dân tộc Syria, ông Tarek Ahmad khẳng định, sự hỗ trợ của Thổ Nhĩ Kỳ là cần thiết nhằm tìm kiếm một giải pháp lâu dài cho cuộc xung đột tại Syria và phá hủy các thành trì cuối cùng của các nhóm khủng bố tại Idlib.
“Sự giúp sức của Thổ Nhĩ Kỳ rất cần thiết trong vấn đề này. Tôi hy vọng ông Erdogan sẽ hành động một cách hợp lý và phù hợp với lợi ích của các bên”, ông Ahmad nói.
Theo nhà phân tích này, chiến lược đối với Syria và đề xuất lệnh ngừng bắn tại Idlib của Thổ Nhĩ Kỳ hoàn toàn trái ngược với kế hoạch của Mỹ trong khu vực.
“Quan hệ giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ đang ở giai đoạn tồi tệ nhất, đó là lý do tại sao Thổ Nhĩ Kỳ cần một thỏa thuận với Nga và Iran. Giải pháp đối với Idlib sẽ không có lợi cho Mỹ và các đối tác của nước này trong khu vực.
Liệu các nước phương Tây sẽ chấp nhận lệnh ngừng bắn này không hay sẽ gây cản trở nó- đó vẫn là câu hỏi. Có những sự khiêu khích và phản ứng trực tiếp có thể nhìn thấy được và cũng có những điều được thực hiện thông qua các hoạt động ẩn giấu”.
Ông Brisset cũng không loại trừ khả năng Mỹ hoặc Israel sẽ thực hiện một số biện pháp nhằm ngăn cản việc thiết lập lệnh ngừng bắn tại Idlib./.