Một năm sau quyết định rút khỏi Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) được ký dưới thời người tiền nhiệm Barack Obama, Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 12/4 đã ngỏ ý muốn quay lại và cũng đã chỉ thị cho các quan chức cấp cao nước này xem xét khả năng tái gia nhập TPP.
Trong bối cảnh căng thẳng thương mại ngày càng tăng giữa Mỹ và Trung Quốc, các nhà phân tích cho rằng, Mỹ sẽ rất cần đến những hiệp định đa phương như TPP.
Vài giờ sau khi chỉ thị các quan chức cấp cao Mỹ xem xét khả năng tái gia nhập TPP, trên trang mạng cá nhân Twitter, Tổng thống Donald Trump một lần nữa đề cập đến vấn đề khi nhấn mạnh, Mỹ sẽ chỉ tham gia lại TPP, tiền thân của Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), nếu hiệp định này có các điều khoản "tốt hơn rõ rệt" so với thời của Tổng thống tiền nhiệm Barack Obama. Cũng theo ông, Mỹ đã có thỏa thuận song phương với 6 trong tổng số 11 nước thành viên CPTPP và đang nỗ lực đạt được thỏa thuận với Nhật Bản, nền kinh tế lớn nhất trong CPTPP.
Đây có thể xem là một sự thay đổi lập trường của người đứng đầu nước Mỹ sau khi chính ông là người phản đối TPP trong chiến dịch tranh cử và đã rút Mỹ khỏi hiệp định thương mại này ngay sau khi nhậm chức Tổng thống hồi đầu năm ngoái.
TPP từng bao gồm 12 nước tham gia đàm phán gồm Australia, Brunei, Canada, Chile, Nhật Bản, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore, Việt Nam và Mỹ. Sau khi Mỹ rút khỏi TPP, 11 nước còn lại vẫn cố gắng tiếp tục thỏa thuận này và đổi tên thỏa thuận thành Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), được chính thức ký kết tại Chile ngày 8/3 vừa qua.
Giới phân tích đánh giá việc tham gia lại TPP sẽ tạo những thay đổi lớn cho nhiều doanh nghiệp Mỹ trong tương lai. Nhiều nghị sĩ thuộc các bang có nền nông nghiệp mạnh của Mỹ như Iowa, Nebraska, Bắc Dakota, Kansas, Texas đã hoan nghênh động thái này của Tổng thống Donald Trump, coi đây là tin tốt lành. Trong khi đó, một nhóm gồm 25 thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa cũng đã gửi thư cho Tổng thống Donald Trump kêu gọi tái gia nhập TPP “để người Mỹ có thể tận dụng được các cơ hội lớn mà các đối tác thương mại mang tới”.
Tuy nhiên, phản ứng của các nước Châu Á-Thái Bình Dương lại khá dè dặt. Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Taro Aso nhấn mạnh, nếu điều này là sự thật, Nhật Bản sẽ hoan nghênh, song tuyên bố cần phải được kiểm chứng bởi Tổng thống Donald Trump "là người hay thay đổi và có thể nói điều gì đó khác ngay ngày hôm sau". Trong khi đó, Ngoại trưởng Nhật Bản Taro Kono cho biết, những vấn đề về kinh tế sẽ được giải quyết trong cuộc đối thoại kinh tế Nhật- Mỹ sắp tới:
“Hiện đang có một cuộc đối thoại kinh tế giữa Nhật Bản và Mỹ, giữa Phó Tổng thống Mike Pence và Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Taro Aso. Các vấn đề về kinh tế sẽ được giải quyết trong cuộc đối thoại này. Chúng tôi mong muốn Mỹ trở lại TPP”, ông Taro Aso nói.
Thủ tướng Shinzo Abe và Tổng thống Donald Trump dự kiến sẽ có cuộc gặp cấp cao vào tuần tới và TPP dự kiến sẽ là một trong nội dung thảo luận chính. Trong khi đó, Thủ tướng New Zealand Jacinda Ardern cũng cho rằng, nếu Mỹ thể hiện mong muốn "chân thành", điều này sẽ tạo ra một tiến trình mới.
Trên thực tế, giữa các cuộc đàm phán đa phương trong khuôn khổ của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và các cuộc đàm phán song phương, Tổng thống Donald Trump vẫn luôn ưu tiên cho lựa chọn thứ 2. Tuy nhiên, lựa chọn này lại có thể khiến Mỹ gặp khó khăn nếu nguy cơ chiến tranh thương mại xảy ra.
Ông cũng muốn thiết lập “một liên minh tự nguyện” như cựu Tổng thống George W. Bush từng làm trong cuộc chiến tranh tại Afghanistan và sau đó là Iraq. Tuy nhiên, vấn đề là Tổng thống Donald Trump lại thường xuyên có những động thái khiến các đối tác tiềm năng hoang mang và có lẽ đây cũng chính là lý do khiến ông phải thay đổi lập trường.
Trong bối cảnh nguy cơ chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc có thể nổ ra sau khi 2 nền kinh tế lớn nhất thế giới này "lời qua tiếng lại" về các biện pháp tăng thuế nhập khẩu của nhau, các chuyên gia kinh tế cũng nhận định, cách tốt nhất để Mỹ có thể đối phó với Trung Quốc là mở rộng thị trường thông qua các hiệp định đa phương dạng như TPP.
Hơn nữa, TPP chứa nhiều điều khoản có lợi cho Mỹ và thậm chí giải quyết một phần trong số “những than phiền” của chính quyền Mỹ hiện nay đối với Hiệp định Thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA) với Canada và Mexico, vốn cũng đang được thương lượng lại kể sau khi ông Donald Trump đắc cử.
Tuy nhiên, tái gia nhập TPP có thể là nhiệm vụ phức tạp khi 11 nước còn lại đã mất nhiều tháng đàm phán mà không có sự góp mặt của Mỹ để đạt được CPTPP. Nhiều nhà phân tích cho rằng, không giống như thời điểm cách đây 1 năm, vấn đề đặt ra đối với Mỹ hiện nay là liệu các thành viên hiện nay của CPTPP có “chào đón” Mỹ và có chấp nhận đàm phán lại CPTPP hay không?./.