Ở Đông Nam Á, Singapore chỉ có 5 trọng tài chính (bóng đá 11 người) đạt đẳng cấp FIFA nhưng chất lượng của họ được đánh giá khá cao. Trong lịch sử, quốc gia này đã có 2 ông vua sân cỏ tham gia điều hành các trận đấu tại World Cup gồm Govindasamy Suppiah (năm 1974) và Shamsul Maidin (2006) chưa kể một trợ lý nằm trong dang sách dự bị năm 2010.

Bản thân Maidin hiện tại là Giám đốc trọng tài của Liên đoàn bóng đá châu Á (AFC) và là thành viên Ủy ban trọng tài của Liên đoàn bóng đá thế giới (FIFA). Hiện tại, những đồng hương của Maidin tại Singapore còn khá trẻ nhưng được đánh giá cao về bản lĩnh, chuyên môn.

Shamsul Maidin là trọng tài cực kỳ uy tín của Singapore.

Trọng tài Thái sai chẳng kém Việt Nam

Ngược lại, Thái Lan, Malaysia và Việt Nam đều có 6 trọng tài chính đạt đẳng cấp FIFA nhưng không lúc nào người hâm mộ đặt niềm tin trọng vẹn.

Thái Lan có giải VĐQG số một khu vực nhưng trọng tài của họ không theo kịp đà phát triển. Ngay ở vòng đấu đầu tiên của Thai League 2017, ông vua sân cỏ Sivakorn Pu-udom đã gây bất bình đã… phạt thẻ đỏ nhầm người. Thay vì đuổi N’dri của Police Tero ông lại trừng phạt Khalifa Cisse.

Quyết định của trọng tài đẳng cấp FIFA khiến những khán giả có mặt trên sân ngỡ ngàng bởi sai lầm mang tính "nghiệp dư". Còn nạn nhân Khalifa Cisse chỉ biết thốt lên: "Tôi gần như không thể thanh minh được gì cả".

Trọng tài Chaiya Mahapab bị treo còi bởi những quyết định sai trái.

Trọng tài là vấn nạn thực sự của bóng đá Thái Lan. Họ không chỉ yếu về nghiệp vụ mà còn dính đến việc dàn xếp tỷ số. Cách đây không lâu, Liên đoàn bóng đá châu Á đã quyết định treo còi suốt đời đối với 2 ông áo đen của Thái Lan là Thanom Borikut và Chaiya Mahapab vì có những hành vi sai trái, ảnh hưởng đến kết quả bốn trận đấu.

Đã có trường hợp, trọng tài tại Thái Lan bị cổ động viên đánh đến mức phải van xin hoặc tệ hơn là bị ám sát. Về mức độ, mức độ an toàn của họ còn thua cả tại V.League. Tuy nhiên, cái hay của những người làm bóng đá quốc gia này là tập trung giải quyết. Tất cả đều rất rõ ràng.

Đối mặt để thay đổi

Điều này được thể hiện rõ ở vai trò của Chủ tịch LĐBĐ Thái Lan (FAT) Somyot Poompunmuang. Ngay sau khi nhận chức, ông tự bổ nhiệm mình lãnh đạo Ủy ban trọng tài của FAT và đề ra một chương trình gồm 4 điểm tập trung vào việc nâng cao chất lượng những ông vua sân cỏ cũng như cải thiện thu nhập cho họ…

Đối với cái sai, ông rất nghiêm khắc. Chẳng hạn, Somyot từng yêu cầu treo còi vô thời hạn trọng tài FIFA Thiteechai Nuanjan và 2 trợ lý vì mắc sai sót ở trận Buriram United thắng Muangthong 3-1 tại King’s Cup năm 2016.

Những hành động của ông chưa thể giúp đội ngũ cầm còi Thái Lan nâng "level" một sớm một chiều nhưng chí ít khiến các đội bóng tin tưởng vào sự công tâm trong các trận đấu. Ngoài trường hợp CLB Satun United bị cấm thi đấu 3 năm vì để CĐV xuống hành hung trọng tài, bóng đá Thái Lan không ghi nhận trường hợp nào phản ứng xấu xí như CLB Long An mới đây.

Chủ tịch Somyot Poompunmuang mạnh tay tuyên chiến với nạ "còi méo" của bóng đá Thái Lan.

Hành động quyết đoán của người đồng cấp bên phía Thái Lan là điều không thể thấy ở Trưởng ban trọng tài VFF Nguyễn Văn Mùi. Việc sai sót của trọng tài Việt Nam diễn ra đều đặn từ vài năm nay, mức độ càng tăng. Tuy nhiên, ông Mùi không chịu từ chức bất chấp việc bị bầu Đức đả kích.

Cựu "còi vàng" Việt Nam 2006 Dương Mạnh Hùng cho rằng vấn đề trọng tài tại Việt Nam sẽ không được cải thiện nếu ông Mùi vẫn còn tại vị. Ông Hùng chia sẻ việc thành lập tiểu ban phân công trọng tài chỉ là chiêu bài đánh lừa dư luận, không thay đổi được gốc rễ của vấn nạn này.

Áp lực dành cho những ông vua áo đen tại V.League rất lớn bởi các cầu thủ hay đội bóng gần như mất niềm tin vào họ. Vì thế khi gặp quyết định bất lợi, họ nghi ngờ vào sự công tâm của người điều hành, dẫn đến những phản ứng xấu xí.

Phó ban trọng tài Dương Văn Hiền chia sẻ: "Về năng lực, trọng tài Việt Nam không kém cạnh so với Malaysia hay Thái Lan. Nhưng cầu thủ Việt Nam có vẻ tôn trọng những quyết định của những trọng tài ngoại, ngược lại với trọng tài trong nước thì không".

Tại Malaysia, Liên đoàn bóng đá nước này (FAM) cũng từng thừa nhận năng lực của trọng tài không đủ đáp ứng cho giải VĐQG. Năm 2013, 21 quan chức trận đấu (có trọng tài) bị đình chỉ làm nhiệm vụ hoặc giáng cấp vì dính đến tiêu cực trong các trận đấu. FAM cũng tính đến việc mời những trọng tài ngoại về điều hành hoặc cao hơn là nâng cao chế độ để những ông vua sân cỏ có thể làm toàn thời gian.

Trọng tài cũng đang là vấn nạn của bóng đá Malaysia.

Nhưng phương án này không khả thi để nâng chất lượng trọng tài trong nước. Cách giải quyết của Malaysia là tổ chức nhiều khóa học cấp cao, mời những giảng viên cao cấp đến dạy. Mục tiêu của họ là đến World Cup 2018, 2022 có 1 người Malaysia điều hành các trận đấu.

Theo tờ The Star, Malaysia đã chi hơn 5 triệu ringgit/năm (gần 30 tỷ đồng) để trang trải phụ cấp cho vua sân cỏ vài năm gần đây. Với gần 150 trọng tài và trợ lý trọng tài được quy hoạch để làm nhiệm vụ tại giải VĐQG, quốc gia này quyết tâm để cải thiện trình độ của đội ngũ cầm còi, không để các đội bóng liên tục phải kêu ca.