Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo. Ảnh: Getty
Ông Abe Shinzo từng giữ cương vị Thủ tướng kiêm Chủ tịch Đảng Dân chủ Tự do trong thời gian ngắn từ 2006 - 2007 trước khi trở lại làm Thủ tướng Nhật Bản từ năm 2012 - 2020. Đảng Tự do Dân chủ (LDP) của ông đã trở thành đảng cầm quyền gần như liên tục của Nhật Bản kể từ khi được thành lập năm 1955.
Vào thời điểm từ chức do sức khỏe vào tháng 8/2020, ông là Thủ tướng tại nhiệm lâu nhất của Nhật Bản. Nhiệm kỳ của ông vượt qua cả ông ngoại của ông là cựu Thủ tướng Nobusuke Kishi - người lãnh đạo Nhật Bản từ 1957 - 1960. Cha của ông là ông Abe Shintaro, người từng là Chánh Văn phòng Nội các Nhật Bản - vị trí quyền lực thứ hai của đất nước.
Trong thời kỳ làm Thủ tướng, ông Abe đã tìm cách thay đổi Nhật Bản từ một quốc gia được bảo vệ dưới "ô dù hạt nhân" của Mỹ cũng như Hiến pháp Hòa bình sang thành một quốc gia quyết đoán hơn và tham gia vào nhiều vấn đề quốc tế hơn. Ông cũng nỗ lực làm sống dậy nền kinh tế bị đình trệ của Nhật Bản khi trước đó nước này mất đi vị thế là nền kinh tế lớn nhất châu Á giữa 2 lần ông không tại nhiệm.
Một vài bê bối đã ảnh hưởng đến nhiệm kỳ Thủ tướng đầu tiên của ông Abe nhưng sau đó cựu Thủ tướng Nhật Bản đã thành công chuyển hướng sự chú ý của dư luận khi quay lại nắm quyền vào năm 2012. Các chính sách kinh tế mà ông theo đuổi, còn được gọi là "Abenomics" được coi như một liệu pháp xốc dậy nền kinh tế đình trệ của Nhật Bản sau một thời gian dài phát triển bùng nổ thời hậu chiến. Chiến lược "3 mũi tên" của ông Abe đã tăng ngân sách chính phủ và tạo ra những thay đổi kinh tế khác nhằm chấm dứt hơn 2 thập kỷ giảm phát và tăng trưởng chậm.
Những cuộc tranh luận về việc liệu chiến lược này có hiệu quả hay không vẫn chưa dừng lại mặc dù hầu như rất ít sự thay đổi mang tính cấu trúc được đưa ra và chu kỳ siêu lạm phát vẫn chưa bị phá vỡ.
Ông Abe đã củng cố quan hệ liên minh an ninh lâu dài của Nhật Bản với Mỹ nhưng mối quan hệ với những nước láng giềng của Tokyo trở nên căng thẳng trong suốt thời kỳ ông tại nhiệm. Ông đã đến thăm đền Yasukuni, nơi thờ hơn 2,5 triệu người Nhật Bản thiệt mạng trong Chiến tranh thế giới thứ 2, trong đó có thành phần bị xem là tội phạm chiến tranh. Ông Abe cũng ban hành các đạo luật cho phép Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản chiến đấu cùng các đồng minh ở nước ngoài, một động thái khiến Hàn Quốc cảnh giác và Trung Quốc giận dữ.
Cựu Thủ tướng Nhật Bản cũng có mục tiêu sửa đổi Hiến pháp Nhật Bản. Đặc biệt, ông đã xem Điều 9, theo đó không cho phép sử dụng chiến tranh để làm phương tiện giải quyết các xung đột quốc tế có liên quan đến Nhật Bản, là một trở ngại cho việc Tokyo tăng cường vị thế của một cường quốc khu vực. Tuy nhiên, bất chấp những nỗ lực chính trị đáng kể của mình, ông Abe vẫn không thể tập trung đủ sự hỗ trợ cần thiết để tiến hành một cuộc trưng cầu dân ý nhằm thay đổi Hiến pháp Nhật Bản hiện đại.
Cựu Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo được cho là một trong những Thủ tướng thành công nhất của Nhật Bản, Jeffrey J. Hall - chuyên gia chính trị Nhật Bản tại Đại học Nghiên cứu Quốc tế Kanda cho hay khi dẫn ra việc ông Abe nhiều lần dẫn dắt đảng LDP giành chiến thắng trong các cuộc bỏ phiếu. Tuy nhiên, sự gia tăng quyền lực của ông Abe cũng đi cùng với sự ủng hộ những người theo chủ nghĩa dân tộc cánh tả và sự nổi lên của Chủ nghĩa xét lại lịch sử.
Trong những năm sau khi rời nhiệm sở, ông Abe trở thành tiếng nói chỉ trích mạnh mẽ những hành vi của Trung Quốc ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.
Cựu Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo cũng có mối quan hệ thân thiết với cựu Tổng thống Donalad Trump. Ông là nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên tới gặp Tổng thống Trump sau khi ông Trump trúng cử năm 2016 và trải thảm đỏ đón nhà lãnh đạo Mỹ trong chuyến thăm Nhật Bản của ông Trump năm 2019. Người kế nhiệm của cựu Thủ tướng Abe - ông Yoshihide Suga đã từ chức sau hơn 1 năm nắm quyền. Thủ tướng hiện tại của Nhật Bản - ông Kishida đã được lựa chọn trở thành người lãnh đạo đất nước với sự ủng hộ của ông Abe.
Hiện trường vụ ám sát cựu Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo. Ảnh: Reuters
Ngày 8/7, Cựu Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo đã được đưa tới bệnh viện trong tình trạng đang chảy máu sau khi đổ gục xuống trong khi đang phát biểu ở thành phố Nara ở phía Tây Nhật Bản. Một âm thanh giống như tiếng súng đã được nghe thấy vào thời điểm đó. Các nhân viên an ninh có mặt tại hiện trường đã nhanh chóng bắt giữ một nghi phạm là Yamagami Tetsuya, 41 tuổi. Cảnh sát cũng đã thu được khẩu súng tại hiện trường. Cảnh sát không cung cấp thêm thông tin chi tiết về kẻ tấn công . Tuy nhiên, báo chí Nhật Bản cho biết nghi phạm là một cựu thành viên Lực lượng Phòng vệ Biển. Nghi phạm đã làm việc trong lực lượng này trong 3 năm, từ năm 2002-2005.
Đài truyền hình NHK dẫn lời các quan chức đảng Dân chủ Tự do (LDP) cho biết, ông Abe Shinzo trút hơi thở cuối cùng vào lúc 17h03 (giờ địa phương), thọ 67 tuổi./.