Tổng thống Donald Trump trong tuần này đã lên tiếng cảnh báo Iran đừng có mạo hiểm tấn công vào các lực lượng quân sự hoặc lợi ích của Mỹ ở Trung Đông, nếu không chế độ Iran sẽ "chính thức cáo chung".
Đáp trả, chính phủ Iran lên án những tuyên bố của ông Trump và việc Mỹ tăng cường sự hiện diện quân sự ở khu vực là "những hành động khiêu khích". Tư lệnh Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) thậm chí còn cảnh báo tất cả các tài sản của Mỹ ở vùng Vịnh hiện nay đã trở thành mục tiêu tấn công của Iran.
"Nếu nước Mỹ mạnh động, chúng tôi sẽ tấn công thẳng vào đầu não của họ", Amirali Hajizadeh, Chỉ huy lực lượng Không quân - Vũ trụ của IRGC tuyên bố.
Các lực lượng ủy nhiệm hoặc phong trào vũ trang ủng hộ Iran hiện nay đã trải khắp Trung Đông: Từ Lebanon, Syria, Iraq cho tới Yemen, Afghanistan. Đây đều là những địa bàn đóng quân của các lực lượng quân sự Mỹ, và đặc biệt là Lebanon và Yemen - hai quốc gia tiếp giáp với hai đồng minh thân cận nhất của Washington trong khu vực là Israel và Saudi Arabia.
Một khi xung đột giữa Iran và Mỹ bùng phát, Tehran hoàn toàn có thể sử dụng các lực lượng ủy nhiệm của họ tấn công trả đũa Washington, kể cả theo những cách thức tàn khốc nhất.
Mặt trận Iraq
Các nhóm vũ trang Hồi giáo dòng Shi'ite do Iran hậu thuẫn đã tạo được thế đứng chân và tăng cường sức mạnh sau những hỗn loạn để lại từ hậu quả của cuộc xâm lược Iraq năm 2003 do chính Mỹ phát động. Năm ngoái, những lực lượng này đã xâm nhập được vào cả các lực lượng an ninh của Iraq, qua đó cho thấy vai trò lan tỏa của họ bất chấp sự hiện diện quân sự của Mỹ.
Hùng mạnh nhất trong số này là các nhóm được đào tạo, trang bị và tài trợ bởi Tehran, gồm có Asaib Ahl al-Haq, Kataib Hezbollah, Harakat Hezbollah al-Nujaba và Tổ chức Badr.
Mỹ cáo buộc Iran đứng sau cái chết của ít nhất 603 binh sĩ Mỹ kể từ năm 2003. Khoảng 5.200 lính Mỹ hiện vẫn đang hiện diện ở Iraq, đồn trú trong 4 căn cứ chính, cũng như sân bay Baghdad và tổng hành dinh liên quân ở "Vùng Xanh". Washington tuần trước đã ra lệnh sơ tán một phần đại sứ quán của mình.
Các nhóm vũ trang do Iran hậu thuẫn luôn ở rất gần những nơi lực lượng Mỹ đóng quân, và đặc biệt họ sở hữu khả năng tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái rất mạnh mẽ.
Binh lính Mỹ tại Iraq. Ảnh: NPR
Vịnh Ba Tư
Các chỉ huy của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran từ lâu đã cảnh báo, khi chiến tranh xảy ra họ có thể cắt đứt nguồn cung cấp dầu lửa từ Vịnh Ba Tư qua eo biển Hormuz sang Ấn Độ Dương. Iran nắm giữ một bên eo biển, đặt các tàu vận tải thương mại vào tầm tấn công của các lực lượng quân sự của họ, từ ngoài biển hoặc trên bờ.
Tuần trước, một quan chức chính quyền Mỹ cáo buộc Iran đứng đằng sau vụ tấn công 4 tàu, trong đó có hai tàu chở dầu của Saudi Arabia ở vùng Vịnh mặc dù Tehran đã phủ nhận. Iran cũng có thể tấn công trực tiếp vào lực lượng Mỹ ở vùng Vịnh bằng tên lửa.
Trong khi đó, Trung tâm Chỉ huy Các chiến dịch không quân hỗn hợp của Mỹ đóng trụ sở tại căn cứ không quân al-Udaid ở Qatar. Hạm đội 5 Hải quân Mỹ có trụ sở tại Bahrain còn Không quân Mỹ cũng sử dụng chung căn cứ không quân al-Dhafra ở Abu Dhabi và căn cứ không quân Ali Al Salem ở Kuwait.
Chính phủ Bahrain và Saudi Arabia cho biết, những năm gần đây Iran đã từng lên kế hoạch tấn công lực lượng an ninh ở Bahrain dù Tehran luôn lên tiếng phủ nhận.
Tên lửa của Iran có thể ngắm bắn vào các mục tiêu là cơ sở hạ tầng của các vương triều vùng Vịnh, trong đó có nhà máy nước, nhà máy điện, nhà máy lọc dầu và nhà ga xuất khẩu cũng như nhiều nhà máy hóa dầu khác.
Tên lửa Shahab-3 khai hỏa trong cuộc tập trận quân sự bên ngoài thành phố Qom
Yemen
Iran và phong trào vũ trang Houthi ở Yemen đã có mối quan hệ gắn kết từ lâu nhưng cả hai đều phủ nhận cáo buộc của liên minh Mỹ cho rằng Tehran huấn luyện và cung cấp vũ khí cho Houthi. Mỹ cho rằng các tên lửa bắn vào Saudi Arabia có những tính năng thiết kế rất giống với các tên lửa được sản xuất tại Iran.
Kể từ khi cuộc nội chiến ở Yemen bùng phát, Houthi thường xuyên sử dụng tên lửa và máy bay không người lái để tấn công Saudi Arabia - một trong những đồng minh thân cận nhất của Washington trong khu vực. Một quả tên lửa của Houthi đã từng rơi xuống gần sân bay Riyadh vào năm 2017.
Các chuyên gia của Liên Hợp Quốc cho biết, Houthi hiện đã sở hữu các máy bay không người lái có thể thả những quả bom lớn hơn đi xa hơn và chính xác hơn trước đây. Tuần trước, máy bay không người lái đã Houthi bị cáo buộc là đã tấn công hai trạm bơm dầu cách hàng trăm km bên trong lãnh thổ Saudi Arabia.
Houthi cũng đang kiểm soát lực lượng hải quân của Yemen với nhiều tàu cao tốc và thủy lôi, có nghĩa là tổ chức vũ trang này có khả năng làm gián đoạn hoạt động vận chuyển trên Biển Đỏ.
Syria
Quá trình hậu thuẫn cho Tổng thống Syria Bashar al-Assad trong 8 năm xung đột, Iran đã xây dựng được một mạng lưới chiến binh trải khắp các khu vực do chính phủ Syria nắm giữ. Lực lượng này bao gồm: Hezbollah của Lebanon, nhóm Nujaba của Iraq và nhóm Fatemiyoun của Afghanistan.
Các nhóm vũ trang trên chiến đấu ở khu vực biên giới Syria-Iraq, gần căn cứ quân sự Mỹ tại Tanf và gần Cao nguyên Golan do Israel kiểm soát. Tháng 2/2019, một quan chức cấp cao Mỹ cho biết, Washington sẽ duy trì khoảng 400 binh sĩ ở Syria sau khi đã đánh bại tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS), giảm từ con số xấp xỉ 2.000 trước đó.
Tất cả số họ đều đóng ở khu vực phía Đông Bắc Syria do lực lượng người Kurd lãnh đạo và tại Tanf gần biên giới với Jordan và Iraq.
Đặc nhiệm Iran tham gia với vai trò cố vấn quân sự tại Syria
Lebanon
Mỹ từng đổ lỗi cho Hezbollah gây ra cuộc tấn công đẫm máu: vụ đánh bom liều chết bằng xe tải nhằm vào các doanh trại thủy quân lục chiến ở Lebanon năm 1983 khiến 241 lính Mỹ thiệt mạng. Washington cũng cáo buộc Hezbollah bắt những người Mỹ làm con tin ở Lebanon vào những năm 1980.
Được thành lập bởi Iran để chống lại sự chiếm đóng của Israel ở miền Nam Lebanon, Hezbollah ngày nay là thế lực mạnh nhất ở đất nước này.
Israel, nước đồng minh thân cận nhất của Mỹ trong khu vực coi Hezbollah là mối đe dọa lớn nhất ở các khu vực biên giới và đã phát động một cuộc tấn công quân sự vào Lebanon năm 2006 để tiêu diệt tổ chức vũ trang này nhưng đã thất bại.
Hezbollah tuyên bố, hiện nay họ đang sở hữu một kho tên lửa chính xác quy mô lớn, có thể tấn công toàn bộ lãnh thổ Israel, kể cả lò phản ứng hạt nhân của nước này.
Ibrahim al-Amin, nhà báo thân Hezbollah đã viết trên tờ al-Akhbar của Lebanon tuần trước rằng, nếu Israel tham gia vào bất kỳ cuộc chiến nào giữa Mỹ và Iran, tấn công vào các lực lượng ủy nhiệm của Tehran, thì lập tức Israel sẽ "trở thành mục tiêu thực sự của các đồng minh Iran ".
Afghanistan
Nhiều quan chức và chuyên gia phân tích phương Tây cáo buộc Iran đã ngấm ngầm trợ giúp cho Taliban, bằng vũ khí hoặc cung cấp tài chính và hậu cần. Trong khi đó, hiện nay Taliban đang kiểm soát hoặc có phạm vi ảnh hưởng đến nhiều vùng lãnh thổ ở Afghanistan, thậm chí còn rộng lớn hơn cả thời điểm trước khi Mỹ tấn công năm 2001.
Một báo cáo được Viện Hòa bình Mỹ công bố hồi tháng 3/2019 cho thấy, có tới 50.000 người Afghanistan đã chiến đấu ở Syria dưới sự điều hành của nhóm Fatemiyoun do Tehran hậu thuẫn.
Hai năm trước đây, Fatemiyoun từng tuyên bố sẽ chiến đấu ở bất cứ nơi đâu theo mệnh lệnh của nhà lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei.
Khoảng 14.000 lính Mỹ hiện vẫn đang đóng quân Afghanistan và tháng 1/2019 Washington cũng đã áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Fatemiyoun.
Một quan chức Iran từng phát biểu trên hãng Reuters rằng, "Mỹ đã sử dụng sự hiện diện của họ tại các căn cứ ở Afghanistan để đe dọa chúng tôi".
Iran phóng thử thành công tên lửa đạn đạo tầm trung tháng 9/2017