Cái chết của trùm khủng bố và tương lai của IS: "Con rắn không đầu" liệu có còn nọc độc?

Tối 27/10 tờ TIME đã xuất bản bài phân tích của tác giả Wj Hennigan có tựa đề Abu Bakr al-Baghdadi Is Dead. Where Does That Leave ISIS? (tạm dịch: Abu Bakr al-Baghdadi đã chết. Tình thế này IS sẽ ra sao?).

Nhằm đem lại cho độc giả một cái nhìn khách quan và dự đoán về tương lai của nhóm khủng bố IS khi thủ lĩnh của nhóm đã bị tiêu diệt, chúng tôi xin lược dịch bài viết.

"Con rắn độc" IS sẽ ra sao nếu mất đầu?

Hôm 27/10/2019, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố trùm khủng bố Abu Bakr al-Baghdadi, kẻ đã biến một nhóm vũ trang ly khai từ tổ chức khủng bố al-Qaeda thành một nhóm khủng bố xuyên quốc gia tàn bạo với tham vọng vẽ lại bản đồ Trung Đông đã bị tiêu diệt.

Vậy chuyện gì sẽ xảy ra sau cái chết này với tổ chức của nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS), các chiến binh đa quốc gia mà Baghdadi đã tập hợp sẽ đi đâu-về đâu?

Thực tế là tổ chức IS đã "biến hình" sau 5 năm bị săn lùng, nói cách khác là khủng bố đã "nhanh chóng thích nghi với hoàn cảnh mới".

Tàn quân IS đã quay trở lại với cách đánh du kích bằng các cuộc phục kích, đánh bom và ám sát. Và mặc dù mất hoàn toàn lãnh thổ kiểm soát ở Iraq và Syria, IS đã mở rộng trên phạm vi toàn cầu bao gồm 14 chi nhánh ở các quốc gia châu Á và châu Phi.

Abu Bakr al-Baghdadi trong một video tuyên truyền ngày 29/4/2019.

Theo các nhà phân tích, kết quả của cuộc tập kích của lực lượng đặc biệt Mỹ ở tỉnh Idlib không phải là sự phân rã của IS mà là quá trình thay thế thủ lĩnh một cách nhanh chóng của nhóm khủng bố.

IS cũng như al-Qaeda ở Iraq thường xuyên có các thủ lĩnh mới để lấp đầy khoảng trống do những kẻ đã bị tiêu diệt để lại. Quá trình này xảy ra đều đặn đến mức Lực lượng đặc biệt Mỹ đã nhận xét rằng "việc tiêu diệt thủ lĩnh khủng bố như là cắt cỏ, cắt chỗ này chỗ khác lại mọc lên".

Theo cựu Trung tướng Lục quân và là giám đốc chiến lược của Trung tâm chống khủng bố quốc gia Hoa Kỳ, Michael Nagata thì cái chết của Baghdadi sẽ ảnh hưởng tới "chất lượng" của các lãnh đạo nhóm khủng bố.

Tướng Nagata từng chỉ huy lực lượng đặc biệt vào năm 2014 vào thời điểm cuộc chiến chống IS bắt đầu. Theo ông IS hiện có một đội ngũ các thủ lĩnh trẻ tuổi dạn dày kinh nghiệm đang vươn lên trở thành thủ lĩnh và ra sức thiết lập một mạng lưới khủng bố toàn cầu.

"IS sẽ không trở thành một "tổ chức què quặt" chỉ vì Baghdadi biến mất. Theo đánh giá của tôi, hiểu biết của những kẻ cầm đầu IS là một hiện tượng chưa từng có đối với các nhóm khủng bố kiểu này".

Aki Peritz, cựu chuyên gia phân tích chống khủng bố của CIA bình luận:

"Nguồn tin mật trong các nhóm khủng bố cho biết rằng những năm qua, chúng đã lên chiến lược tiến hành các hoạt động khủng bố trong nhiều thập kỷ tới.

Cuộc chiến chống khủng bố của Mỹ đã tiêu diệt Bin Laden và khiến al-Qaeda suy sụp. Tuy việc hạ gục thủ lĩnh là quan trọng nhưng một nhóm khủng bố cũng là một ý thức hệ.

Điều đó cho thấy việc dập tắt ý tưởng về việc xây dựng một Nhà nước Hồi giáo khó khăn hơn nhiều so với các hoạt động quân sự/tình báo".

Tổ chức khủng bố al-Qaeda vẫn tồn tại sau khi kẻ sáng lập ra nó, trùm khủng bố Osama bin Laden bị tiêu diệt sau một cuộc đột kích năm 2011. al-Qaeda ở Iraq trở thành IS sau khi kẻ sáng lập ra nó, Abu Musab al-Zarqawi, bị tiêu diệt trong một cuộc không kích năm 2006 của Mỹ.

Sẽ luôn có một "thái tử" trong tổ chức khủng bố?

Ngày 27/10, tức là chỉ một ngày sau cái chết của Baghadadi, IS đã tuyên bố Abdullah Qardash, người từng là cựu sĩ quan Iraq dưới thời Saddam Hussein sẽ là người kế nhiệm Baghdadi.

Nhưng bất kể kẻ lãnh đạo mới của IS là ai, bóng tối của tổ chức đã phát động một cuộc tấn công chớp nhoáng ở Iraq và Syria, kiểm soát lãnh thổ có quy mô tương đương Anh quốc và thu về hàng triệu USD mỗi ngày vẫn là mầm ươm cho các hạt giống hồi sinh IS.

Theo báo cáo gần đây của Tổng Thanh tra Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ, IS có từ 14.000 đến 18.000 thành viên đã cam kết trung thành với Baghdadi. Ngoài ra, có hơn 30 trại tạm giam chứa khoảng 11.000 chiến binh IS và các tù nhân liên quan khác trên khắp miền bắc Syria.

Một trại khác chứa hàng nghìn người thân của các chiến binh IS là al-Hol, ở phía đông bắc Syria. Quân đội Mỹ đã báo cáo vào tháng 2/2019 rằng việc thiếu áp lực sau động thái rút quân sẽ khiến việc tái xuất hiện của IS ở Syria diễn ra trong vòng 6 đến 12 tháng.

Abdullah Qardash (bên trái) được chỉ định làm thủ lĩnh mới của IS. (Nguồn: gagrule)

Hơn nữa, IS vẫn là một mối đe dọa trên toàn thế giới vì nhóm này có những liên kết ở những nơi xa xôi như Nigeria và Pakistan.

Sự hiện diện toàn cầu của IS như một căn bệnh ung thư tiếp tục di căn, tiến hành các cuộc tấn công và giành lấy các nguồn lực để hồi sinhở Iraq, Syria hay Philippines.

Norman T. Roule, cựu sĩ quan cao cấp của CIA về các vấn đề ở Trung Đông bình luận:

"Cái chết của thủ lĩnh thường dẫn đến thay đổi lớn trong các tổ chức khủng bố và khởi động các hướng đi mới về chiến lược. Sau khi cái chết của Baghdadi, các nhóm IS ở nước ngoài có thể sẽ theo một số hướng khác.

Một số tên có thể quyết định hòa giải với al-Qaeda, số khác có thể quyết định trả đũa để chứng minh rằng IS vẫn còn mạnh. Một số đang hoạt động theo kế hoạch dài hạn có thể được tăng tốc nếu IS tin rằng tài liệu được tìm thấy cùng với Baghdadi có thể vạch mặt chúng".

Một người đàn ông Syria kiểm tra vị trí được cho là nơi cuộc tập kích tiêu diệt trùm khủng bố IS tại làng Barisha, tây bắc Syria vào ngày 27/10/2019.

Sẽ có một IS 2.0 và một "nhà hùng biện" khủng bố khác?

Colin P. Clarke, một nhà phân tích tại Trung tâm Soufan lo lắng rằng hiện tại đã có dấu hiệu của việc xuất hiện một IS 2.0 (phiên bản mới):

"Cái chết của Baghdadi có thể làm trầm trọng thêm những thay đổi đang diễn ra (trong nội bộ IS). Baghdadi là gương mặt đại diện cho "thương hiệu IS". Xung quanh hắn tồn tại một sự sùng bái".

Baghdadi không xuất sắc tới mức nhận được học bổng tôn giáo nhưng có tài trong việc học thuộc Kinh Koran. Quá trình học đại học và sau đại học, Baghdadi đã nghiên cứu phong cách và kỹ thuật đọc Kinh Koran, và hắn đã viết luận văn thạc sĩ về chủ đề này trong thời trung cổ.

Người Mỹ đã vô tình cung cấp cho Baghdadi môi trường để cực đoan hóa sau cuộc xâm lược Iraq. Vào tháng 2/2004, khi Baghdadi đã đến thăm một người bạn ở Fallujah thì sĩ quan tình báo của Quân đội Hoa Kỳ xông vào và bắt cả hai.

Baghdadi bị đưa đến nhà tù khét tiếng ở Camp Bucca, nơi "ươm mầm cho chủ nghĩa khủng bố Sunni", theo các cựu quan chức trại.

Camp Bucca, nơi "ươm mầm" cho chủ nghĩa khủng bố Sunni.

Ở đó, Baghdadi trở thành một kẻ thương thuyết lành nghề, thu hút ủng hộ từ các nhóm cực đoan và xây dựng danh tiếng của bản thân như một lãnh đạo tôn giáo dựa trên trình độ nghiên cứu về Hồi giáo của mình.

Tuy nhiên, "tài năng" này đã không được chú ý bởi những người đã bắt giữ Baghdadi, người Mỹ đã đánh giá Baghdadi là một tù nhân có "nguy cơ thấp" và được phóng thích vào cuối năm 2004.

Sau khi được tự do, Baghdadi đã trở về thủ đô của Iraq, lấy bằng tiến sĩ và gia nhập một loạt các nhóm thánh chiến trỗi dậy sau sự sụp đổ của Chính phủ của nhà lãnh đạo Saddam Hussein và sự chiếm đóng của Mỹ.

Đầu năm 2006, Baghdadi đã tìm thấy "ngôi nhà cuối cùng" al-Qaeda do Zarqawi, một tội phạm bạo lực người Jordan mà lực lượng Mỹ giết chết vào tháng 6 năm đó.

Trình độ tôn giáo danh nghĩa và chủ nghĩa giáo điều cứng nhắc của Baghdadi đã đưa hắn nhanh chóng tiến lên trong hàng ngũ al-Qaeda, và vào tháng 5/2010, sau khi người Mỹ giết chết 2 kẻ có vị trí cao hơn hắn, Baghdadi đã trở thành lãnh đạo tối cao.

Cùng với các mục tiêu lãnh thổ đầy tham vọng ở Trung Đông, Baghdadi đã xây dựng một hình ảnh khải huyền (tận thế) về một trận chiến cuối cùng giữa lực lượng Hồi giáo cực đoan và phương Tây.

Trong một bài giảng Ramadan vào giữa năm 2014, Baghdadi đã tuyên bố chế độ nô lệ cần được tái triển khai khi cho rằng các tín đồ Hồi giáo được Allah bảo hộ, còn những kẻ không có đức tin là tài sản hợp pháp của người Hồi giáo.

Baghdadi cũng tuyên truyền rằng thời điểm tử vong của con người đã được định sẵn, ngụ ý rằng tất cả các vụ giết người đều theo ý chí của Allah.

Bạo lực theo dạng ẩn, thường được chuyển tiếp trên các video được sản xuất khéo léo đã gây chú ý trên các mạng xã hội, đã chứng minh rằng nó là một chiến thuật sáng tạo gây được tiếng vang với giới trẻ Hồi giáo.

IS đã "thu phục" được khoảng 43.000 chiến binh từ 120 quốc gia tới Iraq và Syria. Một số kẻ khác ở nhà nhưng khủng bố dưới chỉ đạo của IS khiến hàng trăm người vô tội thiệt mạng tại các địa điểm từ Paris đến Sinai, từ Beirut đến San Bernardino, California.

Bạo lực lan rộng đã biến cái đầu của Baghdadi thành một khoản tiền thưởng trị giá 25 triệu USD và kẻ thù trên khắp thế giới. Hắn phải chuyển xuống sống dưới lòng đất trong nhiều năm, khiến thông tin về hắn thường mơ hồ như việc bị thương nặng hoặc bị giết.

Sau sự sụp đổ của IS, Baghdadi đã di chuyển qua lại giữa sa mạc giữa miền tây Iraq và miền đông Syria chủ yếu bằng xe hơi với một đoàn tùy tùng nhỏ gồm các vệ sĩ, theo cho một quan chức tình báo Hoa Kỳ.

Baghdadi hiếm khi ở lại nhiều hơn một đêm ở một nơi, và giống như Osama bin Laden, hắn liên lạc bằng chuyển phát nhanh và tránh xa điện thoại hoặc máy tính.

Vị trí của Baghdadi bị phát hiện khi lực lượng Iraq bắt 2 thành viên trong đoàn tùy tùng của hắn trong một chiến dịch độc lập và chuyển thông tin tình báo mà họ thu thập được cho CIA.

Theo một quan chức chống khủng bố của Mỹ trong cuộc phỏng vấn của TIME nói rằng nguy hiểm vẫn tồn tại sau lời kêu gọi của Baghdadi vào ngày 29/4/2019 về việc chuyển từ các cuộc tấn công lớn sang các hành động nhỏ hơn bên ngoài lãnh thổ Iraq và Syria.

Mặc dù vậy, quan chức này bình luận rằng cái chết mang tính biểu tượng của Baghdadi, sẽ làm "thông điệp truyền cảm hứng khủng bố nhất từng tồn tại" im lặng một thời gian.