Máy bay không người lái là một trong những phương tiện được Ukraine sử dụng rộng rãi trong suốt cuộc xung đột và chiếm tỷ lệ lớn trong kho vũ khí của Ukraine. Tuy nhiên, chúng hoạt động trên những tần số vô tuyến nhất định nên rất dễ bị gây nhiễu.
Một binh sĩ Ukraine chuẩn bị điều khiển máy bay không người lái giám sát từ một cánh đồng ngoại ô thủ đô Kiev, tháng 11/2022. Nguồn: Newsweek
Báo cáo của Viện Nghiên cứu Hoàng gia Anh về các vấn đề an ninh-quốc phòng (RUSI) cho rằng, Nga đã sử dụng tác chiến điện tử phá hủy hoặc vô hiệu hóa 90% số lượng máy bay của Ukraine trong giai đoạn đầu cuộc xung đột. Nhưng giờ đây, mọi thứ đã thay đổi và Kiev đang đối phó với khả năng gây nhiễu UAV của Nga bằng những công nghệ hiện đại và tinh vi hơn.
Công nghệ gây nhiễu “lên ngôi”
Gây nhiễu là một trong những biện pháp hữu ích trong việc đối phó với những UAV giá rẻ trong xung đột. Hệ thống vận hành UAV hoạt động trên những dải tần nhất định. Vì thế tất cả những gì thiết bị gây nhiễu cần làm là tác động đến tần số vô tuyến và tín hiệu điều khiển của UAV.
Khi thực hiện gây nhiễu điện tử UAV, lực lượng gây nhiễu thường sử dụng phương pháp gây nhiễu tổng hợp, kết hợp nhiều thủ thuật, tác động liên tục với cường độ mạnh, đa dải tần, nhiều công suất khác nhau để không cho máy bay có cơ hội nghỉ và ổn định, từ đó dẫn đến mất tác dụng.
Khi xung đột leo thang, Nga ngày càng sử dụng nhiều thiết bị gây nhiễu mạnh mẽ và tinh vi hơn để vô hiệu máy máy bay không người lái Ukraine đang nhắm vào pháo binh hoặc các vị trí chiến hào của nước này.
Trả lời phỏng vấn Guardian, một binh sỹ vận hành UAV của Ukraine cho biết, vào cuối năm 2022, UAV của họ có thể bay xa 6km, nhưng thời gian gần đây, tại những khu vực nhất định như Bakhmut, chúng chỉ bay được tối đa 1km, không thể vượt qua các vùng ranh giới.
Báo cáo của RUSI hồi tháng 5/2023 cho biết, Ukraine mất 10.000 UAV mỗi tháng, chủ yếu do biện pháp gây nhiễu của Nga. Điều này đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động của Kiev trên chiến trường, khiến việc điều khiển pháo binh trở nên khó khăn hơn rất nhiều.
Cả Nga và Ukraine được cho là đã tăng cường sử dụng thiết bị gây nhiễu trên thực địa để chống lại mối đe dọa từ UAV và biện pháp này đang mang lại hiệu quả. Hoạt động gây nhiễu của Nga cũng ảnh hưởng đến bom thông minh JDAM và đạn pháo dẫn đường chính xác Excalibur mà Mỹ cung cấp cho Ukraine.
Cách Ukraine đối phó công nghệ gây nhiễu của Nga
Nhưng mọi thứ dường như đã thay đổi trong một vài tuần qua. Một số nhà phân tích cho biết, đã có sự gia tăng đáng kể số lượng video về hoạt động của máy bay không người lái của Ukraine. Trong khi những UAV lớn giúp điều chỉnh hỏa lực pháo binh, thả chất nổ vào các chiến hào và phương tiện của đối phương, thì những UAV nhỏ như máy bay không người lái cảm tử FPV đã tấn công xe tăng hoặc thiết giáp Nga. Điều này khiến các chuyên gia bất ngờ, bởi để hỗ trợ cho cuộc phản công, các máy bay không người lái của Ukraine phải tiến sâu hơn vào khu vực do Nga kiểm soát và vượt qua nhiều hệ thống radar.
Thay vì cắt giảm vai trò trong cuộc xung đột, máy bay không người lái của Ukraine lại hoạt động mạnh mẽ hơn. Vậy Ukraine đã “hồi sinh” các phi đội UAV của nước này như thế nào? Câu trả lời dường như xuất hiện trong một video do Mykola Volokhov, chỉ huy đơn vị máy bay không người lái Terra đăng tải. Trong video này, Volokhov chủ yếu nói về những loại bom mà các UAV của họ đã sử dụng, trong đó có một loại có nguồn gốc từ lựu đạn 40mm do Mỹ cung cấp. Chỉ huy này cũng nêu thông tin về quá trình thử nghiệm đối với máy bay không người lái FPV, trong đó có hoạt động thả bom. Sau đó, Volokhov đề cập tác chiến điện tử và cho biết đơn vị của anh có một bí quyết đối phó với công nghệ gây nhiễu của Nga.
“Chúng tôi gặp vấn đề về liên lạc. Trong suốt thời gian dài, Nga đã áp chế chúng tôi. Ở Kherson, UAV có thể bay 8km nhưng mọi thứ trở nên tồi tệ khi chúng tôi chuyển đến Bakhmut, UAV chỉ bay được 4km, sau đó giảm xuống 2km. Nhưng vấn đề này đã được khắc phục bởi vì chúng tôi có một bí quyết nhất định”.
Trước đây, các đơn vị vận hành máy bay không người lái của Ukraine đã tìm cách sửa đổi hệ điều hành của UAV để chống lại công nghệ AeroScope do tập đoàn DJI phát triển có vai trò phát hiện và định vị UAV. Để tạo điều kiện cho các binh sỹ điều khiển UAV dễ dàng, các kỹ sư Ukraine đã chế tạo một "hộp đen" có tên gọi Olga cắm vào cổng USB của UAV. "Hộp đen" này sẽ tự động thực hiện những thay đổi cần thiết. Sự cải tiến đó đã khiến đối phương khó phát hiện vị trí thực tế của UAV. Ngoài biện pháp này, còn có rất nhiều biện pháp khác để chống gây nhiễu như sử dụng bộ lọc để chặn các tín hiệu thiếu chính xác của hệ thống điều khiển hoặc giảm tiếng ồn do bị gây nhiễu.
Thomas Withington, một nhà phân tích quân sự chuyên về chiến tranh điện tử, cho rằng: “Mặc dù Ukraine đã tìm ra giải pháp chống lại công nghệ gây nhiễu của Nga. Nhưng đây có thể không phải là giải pháp lâu dài. Chiến tranh điện tử là một cuộc chạy đua liên tục về công nghệ và cứ mỗi giải pháp mới được đưa ra thì lại có một giải pháp đối kháng với nó. Điều này được ví như trò chơi mèo vờn chuột không hồi kết”.