Các hệ thống giúp Nga đối phó với mối đe dọa gia tăng từ Ukraine
Việc hoàn thành hệ thống nhận dạng mục tiêu tự động Yenisei và hệ thống radar Valdai đã được Tổng Giám đốc Hiệp hội Sản xuất và Nghiên cứu Almaz Gennady Bendersky thông báo cho Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu. Trong khi hệ thống nhận dạng mục tiêu tự động hỗ trợ hoạt động cho hệ thống phòng không S-400 thì hệ thống radar Valdai hỗ trợ phát hiện và đối phó với UAV.
Ngoài điều này, thông tin về hai hệ thống trên vẫn được giữ bí mật. Tuy nhiên, các bài báo từ truyền thông địa phương của Nga dẫn các tin tình báo nguồn mở cho biết, hệ thống Yenisei đã được phát triển cho hệ thống phòng không S-500 và có thể làm tăng thêm khả năng cho hệ thống S-400.
Hệ thống phòng không S-400. Ảnh: Tass
Theo một số bài báo, với tầm hoạt động lên tới 600km và độ cao 100km, radar Yenisei đa chức năng có thể xác định và theo dõi các tên lửa đạn đạo. Bốt chỉ huy sẽ nhận được dữ liệu mục tiêu, sau đó dữ liệu này được truyền cho các bộ phận khác chịu trách nhiệm theo dõi và loại bỏ mục tiêu.
Khả năng phân biệt mục tiêu được cải thiện nhiều nhờ bộ định vị theo giai đoạn băng tần kép của Yenisei, ngoài ra, bộ định vị này cũng loại bỏ các dấu vết đánh lừa của mục tiêu mồi nhử. Để nghe lén điện tử và giám sát trên không, Yenisei còn có chế độ hoạt động thụ động. Trong trường hợp này, nó có thể truyền dữ liệu mục tiêu để kích hoạt các radar đa chức năng của hệ thống S-400 và S-500 nhằm tấn công mục tiêu trên.
Sau khi phóng, Yenisei được cho là có khả năng theo dõi tên lửa phòng không và xác định chính xác liệu mục tiêu có bị bắn trúng hay không. Có những tuyên bố chưa được xác minh rằng nó cũng có thể xác định được đạn siêu thanh. Hệ thống này được cho là đã được đưa vào sử dụng năm 2021.
Chuyên gia quân sự Vijainder K. Thakur nhận định: “Ngoài khả năng giám sát 360 độ, radar còn có khả năng dừng và quan sát theo khu vực để phát hiện các mục tiêu siêu thanh cỡ nhỏ”.
Hệ thống radar Valdai được thiết kế để xác định và theo dõi mục tiêu với tiết diện radar thấp. Radar đặc biệt này có thể phân biệt các UAV rất nhỏ với các vật thể trên không khác, vốn đóng vai trò cần thiết để ngăn chặn chính xác và vô hiệu hóa chúng.
Tổ hợp radar Valdai. Ảnh: Topwar.ru
Hệ thống Valdai được đặt trên một phương tiện tự hành 3 trục với một phần thân container. Các thành phần của tổ hợp này bao gồm 1 module radar, 1 module quang điện tử, 1 module kiểm soát và một bảng kiểm soát từ xa, 1 module xác định hướng cho các nguồn tín hiệu sóng vô tuyến và 1 module đối phó. Nó cũng cung cấp khả năng liên lạc, nguồn cung điện... cho chính mình.
Thiết bị phát hiện quang điện tử, sóng vô tuyến và radar được kết hợp trong một hệ thống đặt trên phương tiện trên.
Radar vận hành cùng lúc với module tìm kiếm hướng tín hiệu vô tuyến để xác định các UAV và người vận hành nó, cũng như xác định các kênh kiểm soát và liên lạc của máy bay không người lái. Thiết bị này dẫn đường camera ảnh nhiệt về phía mục tiêu. Module quang điện tử tiến hành theo dõi mục tiêu và đánh giá hiệu quả đối phó.
Module gây nhiễu trong hệ thống chống UAV này có thể ngăn chặn việc định vị và các tín hiệu kiểm soát. Giống như Yenisei, hệ thống Valdai được giới thiệu năm 2021.
Bộ trưởng Quốc phòng Nga Shoigu đã khẳng định tầm quan trọng của hệ thống tên lửa đất đối không trong chiến dịch quân sự ở Ukraine, đồng thời nhấn mạnh việc tận dụng cả hai radar này cũng như các hệ thống vũ khí. Ông cho rằng tầm bắn của vũ khí Nga sẽ ngày càng mở rộng.
"Chúng ta có thể thấy đối phương sở hữu các máy bay không người lái góc nhìn thứ nhất (FPV), các UAV tấn công tầm xa, tên lửa HIMARS cũng như các vũ khí do Liên Xô thiết kế. Về cơ bản, chúng ta phải quyết định cách thức đối phó với chúng", ông Shoigu nói.
Thông báo trên được đưa ra giữa bối cảnh Ukraine tăng cường tấn công UAV nhằm vào các cơ sở của Nga ở phía sau tiền tuyến, khiến việc tăng cường phòng không của Moscow trở thành một nhiệm vụ cấp bách.
Kho UAV của Ukraine không ngừng tăng thêm
Trong chuyến thăm gần đây tới Ukraine, Bộ trưởng Quốc phòng Anh Grant Shapps thông báo London sẽ cung cấp cho các lực lượng của Kiev 10.000 UAV.
Theo ông Shapps, Anh sẽ triển khai các máy bay không người lái như một phần trong gói hỗ trợ quân sự mới trị giá 325 triệu bảng. Đa số UAV này là máy bay không người lái FPV, chủ yếu được sử dụng để trinh sát. Theo Bộ Quốc phòng Anh, khoảng 1.000 trong số 10.000 UAV trên là "máy bay không người lái tấn công một chiều".
"Tôi đang tăng cường cam kết của chúng tôi để trang bị cho Ukraine các máy bay không người lái tiên tiến mới, được cung cấp trực tiếp từ ngành công nghiệp quốc phòng Anh có vị trí hàng đầu thế giới. Tôi khuyến khích các đối tác tham gia cùng Anh trong nỗ lực này", ông Shapps nói.
Trong cuộc xung đột ở Ukraine, UAV là công cụ không thể thiếu để tấn công và giám sát, bù đắp cho sự thiếu hụt lực lượng mặt đất của Kiev. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã thông báo hồi tháng 2 về việc thành lập một Lực lượng Máy bay không người lái - một sư đoàn mới trong lực lượng vũ trang Ukraine.
Trong những tuần đầu của năm 2024, theo Bộ trưởng Chuyển đổi số Ukraine Mykhailo Fedorov, các xe tăng của Nga cũng như các hệ thống phòng không, kho nhiên liệu và một số mục tiêu giá trị cao khác đã bị các đơn vị UAV của Ukraine phá hủy.
Các UAV với tầm hoạt động xa hơn hiện được sử dụng để nhắm vào các mục tiêu quan trọng nằm sâu trong lãnh thổ Nga chẳng hạn như các cơ sở hạ tầng có liên quan đến ngành năng lượng và các cơ sở sản xuất quân sự.
Thủ tướng Ukraine Denys Shmyhal cho biết hồi đầu năm 2024 rằng hơn 200 doanh nghiệp tham gia vào sản xuất UAV ở nước này. Các quan chức Ukraine đặt mục tiêu sản xuất 1 triệu UAV hoặc hơn vào năm 2024 giữa bối cảnh khả năng công nghiệp tiếp tục tăng lên.
Các đối tác của Ukraine cũng tập trung nỗ lực hỗ trợ nước này trong cuộc chiến UAV với Nga. Một liên minh quốc tế đang làm việc để cung cấp 1 triệu UAV cho Ukraine vào 2025.
Với việc kho UAV của Ukraine đang mở rộng, Nga cần mở rộng khả năng phòng không của mình bằng cách tích hợp các hệ thống như Yenisei và Valdai nhằm thúc đẩy khả năng của S-400.