Một nghiên cứu mới đây được công bố trên tạp chí Royal Society Open Science đã đưa ra kết luận bất ngờ về khả năng của cá voi lưng gù trong việc chế tạo và sử dụng công cụ. Nghiên cứu này không chỉ xác nhận những kiến thức trước đây về việc cá voi lưng gù tạo ra "lưới bong bóng" để săn mồi mà còn cho thấy chúng có khả năng điều khiển công cụ này theo nhiều cách khác nhau để tối ưu hóa việc săn bắt tại các khu vực kiếm ăn ở Alaska.
Nghiên cứu đột phá này được tiến hành bởi Viện Sinh học Biển của Đại học Hawaii (HIMB) và Chương trình Nghiên cứu Động vật có vú Biển (MMRP) của Quỹ Cá voi Alaska (AWF). Kết quả nghiên cứu đã làm sáng tỏ các hành vi quan trọng giúp cá voi lưng gù sinh tồn và cung cấp những hiểu biết có giá trị có thể giúp cải thiện các nỗ lực bảo tồn có mục tiêu.
Giáo sư Lars Bejder, đồng tác giả chính của nghiên cứu và giám đốc MMRP, cho biết: "Nhiều loài động vật sử dụng các công cụ để giúp chúng tìm thức ăn, nhưng rất ít loài tự chế tạo hoặc sửa đổi các công cụ này. Chúng tôi đã phát hiện ra rằng cá voi lưng gù ở phía đông nam Alaska tạo ra những lưới bong bóng phức tạp để bắt nhuyễn thể, một sinh vật nhỏ giống tôm".
Kỹ thuật này không chỉ đơn giản là thổi bong bóng. Cá voi lưng gù còn có thể điều chỉnh các chi tiết như số lượng vòng, kích thước, độ sâu của lưới và khoảng cách giữa các bong bóng. Điều này giúp chúng bắt được lượng con mồi gấp bảy lần trong một lần lặn mà không tốn thêm năng lượng. Đây là một minh chứng rõ ràng cho thấy cá voi lưng gù là một trong số ít loài động vật có khả năng chế tạo và sử dụng công cụ săn mồi của riêng chúng.
Khả năng sinh tồn dựa vào kỹ thuật săn mồi
Săn bắt thành công đóng vai trò then chốt cho sự sinh tồn của cá voi lưng gù. Quần thể cá voi ở đông nam Alaska phải dựa vào các nguồn thức ăn phong phú ở khu vực này trong mùa hè và mùa thu để tích lũy năng lượng cho mùa đông, khi chúng di cư đến Hawaii. Kỹ thuật săn mồi tinh vi này cho phép chúng duy trì mức năng lượng cần thiết để thực hiện chuyến di cư dài qua Thái Bình Dương.
Cá voi lưng gù sẽ lặn sâu xuống dưới mặt nước, sau đó thổi ra những luồng khí mạnh mẽ để tạo thành các bong bóng khí lớn. Chúng điều khiển những bong bóng khí này một cách khéo léo, tạo thành một hình tròn hoặc hình elip bao quanh đàn cá. Cuối cùng, chúng sẽ nhanh chóng bơi lên trên, thu hẹp vòng vây và nuốt trọn con mồi.
Việc nghiên cứu các loài động vật có vú biển như cá voi, cá heo vốn đã nổi tiếng khó khăn. Tuy nhiên, nhờ vào sự phát triển của các công cụ nghiên cứu hiện đại, việc theo dõi và hiểu rõ hành vi của chúng đã trở nên dễ dàng hơn. Trong nghiên cứu này, các nhà khoa học đã sử dụng các thẻ đặc biệt và máy bay không người lái để quan sát chuyển động của cá voi cả trên và dưới nước.
Nhà nghiên cứu MMRP William Gough cho biết: "Chúng tôi đã triển khai các thẻ cốc hút không xâm lấn lên cá voi và sử dụng máy bay không người lái để quan sát những con cá voi lưng gù lưới bong bóng ở phía đông nam Alaska". Quá trình này đòi hỏi kỹ năng và độ chính xác cao để gắn thẻ thành công cũng như điều hướng máy bay không người lái một cách hiệu quả.
Việc phát hiện ra khả năng sử dụng công cụ của cá voi lưng gù đã mở ra một chương mới trong nghiên cứu về hành vi động vật. Nó cho thấy rằng trí thông minh và khả năng thích nghi của động vật cao hơn nhiều so với những gì chúng ta từng nghĩ.
Trên toàn cầu, các loài động vật có vú biển như cá voi phải đối mặt với hàng loạt mối đe dọa từ suy thoái môi trường sống, biến đổi khí hậu, đánh bắt cá quá mức, đến ô nhiễm hóa chất và tiếng ồn. Trong số 92 loài cá voi được biết đến, có đến 25% có nguy cơ tuyệt chủng. Vì vậy, việc hiểu rõ các hành vi săn mồi, vốn đóng vai trò quan trọng cho sự sống còn của cá voi, có thể giúp các nhà bảo tồn thiết kế các chiến lược bảo vệ hiệu quả hơn.
"Hành vi tìm kiếm thức ăn của cá voi lưng gù là hoàn toàn độc đáo và thú vị", Gough nhận xét. "Chứng kiến những con vật này thể hiện hành vi phức tạp trong môi trường tự nhiên là một trải nghiệm đáng kinh ngạc. Khi chúng rời khỏi tầm nhìn, dữ liệu thu thập được từ các công cụ nghiên cứu là vô giá để hiểu thêm về chúng".
Với các công cụ nghiên cứu ngày càng hiện đại, chúng ta có thể mong đợi những khám phá thú vị hơn về hành vi của cá voi trong tương lai. Giáo sư Bejder chia sẻ: "Dữ liệu thu thập được từ nghiên cứu này là rất phong phú, cho phép chúng ta tìm hiểu sâu hơn về vật lý và năng lượng của lưới bong bóng". Ông cũng hy vọng rằng việc nghiên cứu các hành vi kiếm ăn khác của cá voi lưng gù, như lưới bong bóng hợp tác, kiếm ăn bề mặt và sâu, sẽ mang lại thêm nhiều hiểu biết quan trọng.
Tiến sĩ Andy Szabo, Giám đốc điều hành và đồng trưởng bộ phận nghiên cứu tại AWF, kết luận: "Cá voi lưng gù đã cho thấy sự linh hoạt và sáng tạo trong việc sử dụng các công cụ tinh vi để thu thập con mồi. Khi đại dương tiếp tục thay đổi, tôi hy vọng rằng sự khéo léo này sẽ giúp những con cá voi này thích nghi và tồn tại".
