Phenol là một hóa chất thông dụng trong công nghiệp. Tuy nhiên, tài liệu về nhiễm độc mãn tính với phenol còn chưa đầy đủ.
Khác với một số độc chất khác do công nghiệp thải ra như kim loại nặng, phenol không tích lũy được trong cơ thể mà bị phân hủy tương đối nhanh. Phenol được xếp loại không gây biến dị gien di truyền trên người.
Có số liệu cho thấy công nhân các ngành công nghiệp tiếp xúc với phenol như sản xuất lốp xe và sản phẩm cao su có nhiều khả năng mắc bệnh bệnh tim mạch hơn bình thường.
Độc tính cấp của phenol được ước lượng qua một số vụ tai nạn do uống nhầm dung dịch phenol đậm đặc, gây ra tử vong ở liều khoảng 1-15g (14-214 mg/kg trọng lượng cơ thể/ngày).
Trên chuột và một số loài động vật khác, liều gây chết 50% động vật thí nghiệm dao động khoảng 340-620mg/kg trọng lượng cơ thể/ngày [1].
Mặc dù Cơ quan quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ quy định mức phenol trong nước uống đóng chai không được quá 0,001mg/L, nhưng theo tài liệu của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA), việc uống phải nước bị nhiễm phenol ở mức 6mg/L trong vòng dưới 10 ngày thì không đủ gây ra nhiễm độc [2].
Như vậy, liều nhiễm phenol trong cá nục đánh bắt ở vùng biển Quảng Trị ở mức 0,037 mg/kg (TTO, 10/6/2016) có lẽ chưa đủ để gây ra nguy hại lớn cho sức khỏe.
Tuy nhiên, một câu hỏi khác, có thể quan trọng hơn, cần được đặt ra sau vụ cá biển nhiễm phenol.
Nếu hải sản đánh bắt xa bờ trên 30km mà còn bị nhiễm phenol, thì trong số nhiều nghi vấn, chúng ta cũng cần đặt câu hỏi để các nhà khoa học có nghiên cứu: Liệu nồng độ phenol trong nước biển ở vùng gần bờ có cao hơn?
Vậy thì nguồn gốc của phenol đó từ đâu ra?
Phenol là một chất hữu cơ khá rẻ tiền, thông dụng trong nhiều ngành công nghiệp như sản xuất nhựa dẻo, sản phẩm cao su, hóa dược, sơn... [3] Như vậy cần xem lại nguồn xả thải của các nhà máy dạng này.
Phenol và các hóa chất hữu cơ cùng nhóm phenol cũng được xả ra từ các lò luyện thép bằng than coke.
Ví dụ, số liệu của một nhóm tác giả ở Quảng Châu (TQ) cho thấy nồng độ 3-crezol trong nước thải lò coke là 183g/L [4]. Tùy theo công nghệ xử lý nước thải,các nhà máy luyện thép bằng than coke thường xả phenol ra môi trường ở mức 2-10mg/L [5].
Như vậy, dù liều nhiễm phenol trong cá nục, chưa đến mức nguy hiểm lớn cho sức khỏe người dùng, thì nó cũng giúp cho các nhà khoa học và quản lý, có thêm những nghiên cứu hữu ích đối với vấn đề bảo vệ môi trường biển.
Tài liệu đã dẫn
1. Public Health England. Phenol, Toxicological review. https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/500822/Phenol_PHE_TO_120216.pdf
2. Agency for Toxic Substances & Diseases Registry. Public health statement for phenol. http://www.atsdr.cdc.gov/phs/phs.asp?id=146&tid=27
3. Australian Government Department of the Environment. National pollutant inventory: Phenol. http://www.npi.gov.au/resource/phenol
4. Zhang et al. Water Sci Technol 2013;68(2):433-40].
5. Sadhu et al. Desalination and Water Treatment, 2014;v52, 34-36,2014].