ể thực hiện bài viết này, phóng viên và nhân vật – diễn viên lồng tiếng Bùi Huy Hồ đã gặp nhau không dưới 3 lần. Cuộc trò chuyện giữa chúng tôi gần như chưa bao giờ lặp lại ý đã nói từ lần gặp trước, vì lúc nào anh cũng cung cấp thêm nhiều thông tin mới và hấp dẫn.

Một trong những chuyện anh kể làm tôi ấn tượng mãi đó là giọng nói của người đẹp không tuổi Diễm My. Không phải ai cũng biết, chất giọng mà khán giả nghe mấy chục năm nay trên màn ảnh của Diễm My chính là giọng diễn viên lồng tiếng Thi Mai. Khán giả quen nghe giọng của Thi Mai đến nỗi một lần Diễm My đóng kịch sân khấu truyền hình, cô thoại một câu, nhiều người ồ lên ngạc nhiên. Bởi lẽ giọng thật của Diễm My vừa pha chất Huế, vừa pha tiếng Bắc lại lơ lớ miền Nam...

Bùi Huy Hồ sinh năm 1957 tại Sài Gòn trong một gia đình lao động nghèo. Trước giải phóng, anh là nhân viên bán vé, làm vệ sinh ở rạp Kim Châu (nay là trụ sở đoàn Bông Sen trên đường Nguyễn Thái Bình, Q.1). Hồi ấy, rạp Kim Châu chỉ có hai thuyết minh. Mỗi lần vắng khán giả, thuyết minh lại cho anh đọc thử. Làm nhiều anh có kinh nghiệm. Sẵn chất giọng đặc biệt quyến rũ, Bùi Huy Hồ được Thi Mai thuê đọc mỗi khi... "bận đi chơi với bạn trai" dù anh không phải là dân thuyết minh chuyên nghiệp, được đào tạo bài bản.

Một ngày trời mưa tầm tã, đạo diễn Hồng Phúc - người đóng đại tá Song trong phim "Biệt động Sài Gòn" đi ngang qua rạp. Gặp cơn mưa lớn, ông vào trú chân trong rạp Kim Châu, sẵn tiện xem trọn một suất phim. Vừa hay bộ phim đó Bùi Huy Hồ đọc thuyết minh. Hết giờ chiếu, anh đi lon ton xuống rạp thấy đạo diễn Hồng Phúc đứng cửa hút thuốc. Ông ngoắc anh lại bảo: "bữa nào tao dẫn bay đi lồng tiếng nha".

Sau đó ít lâu, cũng lại một buổi chiều, đạo diễn Hồng Phúc tới rạp Kim Châu đón Bùi Huy Hồ. Diễn viên lồng tiếng Bùi Huy Hồ nhớ lại: "Chú Phúc chở tôi qua đường Mạc Thị Bưởi, ghé xe bánh mỳ mua hai ổ cho hai chú cháu rồi chạy thẳng qua xưởng phim Giải Phóng trên đường Thi Sách vào phòng thu. Tôi run bần bật từ lúc ngồi trên xe vì mừng quá. Bước vào phòng thu, tôi gặp hai người là diễn viên điện ảnh Nguyễn Chánh Tín và và chị Tú Trinh. Họ đang lồng tiếng phim "Giữa hai làn nước", phim đó Nguyễn Chánh Tín đóng với ca sĩ Băng Châu. Thấy họ, tôi còn run hơn nữa, ngồi đơ không dám nhúc nhích, cái bánh mỳ rơi xuống sàn hồi nào không hay.

Sau đó, chú Phúc bảo tôi lồng thử một câu, không cần khớp miệng. Đó là một câu nói đơn giản, kiểu "chị ơi, cho tôi chén chè đậu xanh" nhưng loay hoay nửa tiếng đồng hồ, tôi vẫn không sao nói được. Đạo diễn Hồng Phúc bực mình bảo "mày có hàng mà không biết xài" (ý nói có chất giọng mà không biết sử dụng - PV).

Bẵng đi một thời gian, Bùi Huy Hồ đi bộ đội. Trở về, anh đăng ký thi vào lớp học lồng tiếng do công ty Phát hành phim và Chiếu bóng TPHCM tổ chức, nhưng... bị trượt. Vừa dắt xe ra khỏi cổng, anh gặp lại "quý nhân" - đạo diễn Hồng Phúc. Vậy là Bùi Huy Hồ được dẫn vào học luôn, khỏi qua thi cử.

Học xong, Bùi Huy Hồ được đạo diễn Hồng Phúc dắt đi lồng tiếng vai quần chúng không thoại. Đó là một kỷ niệm để đời mà có lẽ không bao giờ anh quên: "Trong phim, hai nhân vật chính đi vào quán cà phê. Trong quán còn có nhiều người khác. Tôi và mấy chục bạn cùng lớp được giao lồng tiếng những vai quần chúng không thoại đó. Nguyên một nhóm lần đầu tiên đi làm, không đứa nào có kinh nghiệm. Đứa trước kêu "chị ơi cho ly cà phê", đứa sau cũng nói y chang, thế là bị đạo diễn chửi.

Giá như lúc đó mình hiểu, người ta vào quán cà phê không chỉ kêu đồ uống mà mỗi người nói mỗi chuyện. Người nói chuyện shopping, người nói chuyện bồ bịch, người nói chuyện công ty, đồng nghiệp, vợ chồng con cái... Cả đám diễn viên quần chúng mấy chục đứa nhưng làm cả tiếng đồng hồ không xong đoạn phim chừng một phút. Chú Hồng Phúc cáu quá nói "biết vậy tao kêu quần chúng chuyên nghiệp cho rồi, tưởng tụi bay đông làm lẹ, ai dè còn tệ hơn", Bùi Hùy Hồ nhớ lại.

Từ từ anh được giao vai quần chúng có thoại. Đó là một bộ phim cách mạng. Cấp trên kêu "đồng chí Hùng", nhiệm vụ của anh là trả lời "Có". Bùi Huy Hồ vui sướng ngồi từ 8 giờ sáng đến 11 rưỡi trưa chỉ để nói một câu đó rồi đi về và lòng đầy hãnh diện ghi vào nhật ký về vai quần chúng có thoại đầu tiên trong đời.

Lần khác, Bùi Huy Hồ lồng tiếng cho phim "Chung cư" của đạo diễn Việt Linh. Làm chung với anh còn có diễn viên Đàm Loan - vợ của NSND Trần Ngọc Giàu bây giờ. Trong phim, vai của Bùi Huy Hồ nói: "Bà chạy ra ngoài lấy cho tôi bình nước sôi, lẹ lẹ" còn Đàm Loan nói "Dạ, có liền" rồi cười hí hí. Phần còn lại là thoại của y tá. Vậy mà 3 người làm từ 8 giờ sáng tới 11 rưỡi trưa không xong vì người lồng tiếng cho y tá "thả tiếng rớt liên tục". Đàm Loan kêu: "Trời ơi, cứ dạ rồi cười hí hí hoài thế này, về chắc chồng tui đánh tui chết".

Diễn viên lồng tiếng Bùi Huy Hồ chia sẻ: "Ngày xưa, phim Việt Nam thường có ba đường tiếng: một đường tiếng động, một đường tiếng nhạc và một đường tiếng dành cho diễn viên. Chẳng hạn, đoạn thoại quần chúng có 5 người, một người nói sai, líu lưỡi là tất cả phải làm lại, không như làm vi tính bây giờ, hư một câu vá một câu.

Với phim Việt Nam, lồng tiếng phải khớp miệng nên công việc áp lực vô cùng, nhất là với người làm cuối. Ai mới vô nghề cũng bị căng thẳng. Ngay như tôi đứng chờ tới mình mà run đến nỗi cảm giác văng cả răng ra ngoài. Chỉ nói một từ "có" mà làm đi làm lại chục lần mới được. Chưa kể, phim cho diễn viên lồng tiếng thường là bản nháp, có khi đen trắng, đứng sát màn hình cũng mờ câm không thấy miệng diễn viên".

Có lần NSND Lan Hương nói, diễn viên lồng tiếng là người có thể khiến vai diễn hay hơn nhưng cũng có thể làm nó tệ đi. Anh nói gì về điều này từ kinh nghiệm hơn 30 năm làm nghề của mình?

Điều này hoàn toàn đúng. Có những diễn viên đóng phim rất giỏi nhưng tự lồng tiếng cho mình không được. Nếu để họ tự lồng tiếng cho mình sẽ làm hỏng luôn vai nhưng đưa cho diễn viên lồng tiếng thì có thể khiến vai bung hay hơn nữa. 

Tôi lồng tiếng phim TVB nhiều và làm phim Việt Nam cũng không ít. Với những người diễn hay, đôi khi mình say theo vai diễn mà giọng giống họ luôn. Tôi và Nguyễn Hậu là trường hợp như thế. Khi đóng "Người đẹp Sài Gòn", Nguyễn Hậu tự lồng tiếng cho vai diễn của mình 5 tập nhưng đạo diễn Lê Cung Bắc yêu cầu ngừng và nói tôi làm lại. Trước đó, tôi lồng tiếng nhiều lần cho Nguyễn Hậu và chính ông ấy cũng rất ưng tôi làm. Khi tôi lồng tiếng cho nghệ sĩ cải lương Thanh Điền, mọi người cũng nói giọng tôi giống giọng anh ấy.

Lại có những trường hợp, diễn viên diễn tốt nhưng không có chất giọng đẹp nên đạo diễn phải nhờ diễn viên lồng tiếng "cứu" vai. Tôi nghĩ chắc nhiều người chưa biết giọng của người đẹp không tuổi Diễm My trên màn ảnh là của diễn viên lồng tiếng Thi Mai. Khán giả quen nghe giọng của Thi Mai đến nỗi một lần Diễm My đóng kịch sân khấu truyền hình, Diễm Mỹ thoại một câu, nhiều người ồ lên ngạc nhiên. Bởi lẽ giọng thật của Diễm My vừa pha chất Huế, vừa pha tiếng Bắc lại lơ lớ miền Nam. Hoa hậu Lý Thu Thảo cũng vậy. Thu Thảo từng đóng thế NSND Kim Cương trong vở "Bông hồng cài áo". Thu Thảo vừa xuất hiện, cả sân khấu sáng rực vì cô ấy quá đẹp nhưng khi cất tiếng nói, khán phòng xôn xao, cảm xúc tuột xuống phân nửa...

Nhờ có diễn viên lồng tiếng nên không ít nghệ sĩ được yêu mến hơn, có tên tuổi trong nghề trong khi diễn viên lồng tiếng không được ai biết tới. Người ta nói "có tiếng có tiền" nhưng với nghề lồng tiếng thì không hẳn đúng. Có những người diễn vai giang hồ nhưng giọng nói không ra chất giang hồ. Diễn viên lồng tiếng phải thay họ thể hiện điều đó qua giọng nói để kéo vai diễn lên hay nhất có thể.

Anh đã bao giờ phải "bó tay" trước một vai diễn hay một diễn viên nào đó?

Hiện nay có những diễn viên đóng phim không lấy tiền. Đạo diễn và nhà sản xuất tiết kiệm được chi phí nên dẫu họ diễn rất dở nhưng vẫn gật đầu cho làm. Có những đoạn thoại đầy cảm xúc nhưng mặt diễn viên tỉnh queo, không một chút biểu cảm. Họ ỷ lại vào hậu kỳ đã có diễn viên lồng tiếng nên kệ. Đạo diễn yêu cầu người lồng tiếng cứu nhưng hình và tiếng không ăn nhập thì có ráng cũng chỉ cứu được 30%. Bởi vì nếu giọng nói cảm xúc dào dạt mà mặt nhân vật ráo hoảnh sẽ bị lố, người trong nghề thường gọi là "over".

Lại cũng có rất nhiều diễn viên không bao giờ thuộc thoại. Từng có diễn viên tâm sự với tôi, cậu ấy đi làm gặp một người không thèm học thoại. Thay vì nói "Anh ơi, đi đâu đó? Về nhà đợi em nha" thì họ đếm từ 1 đến 10. Khi làm hậu kỳ, diễn viên lồng tiếng thả thoại vô đủ số chữ mà diễn viên đếm.

Một đồng nghiệp khác của tôi khi lồng tiếng cho một diễn viên nổi tiếng, ông ấy bực mình tới mức ném điện thoại bỏ về. Lý do là vì diễn viên đảo thoại tùm lum, không cầu nào vào với câu nào. Tôi cho rằng, đạo diễn quá chiều diễn viên hoặc bản thân họ cũng làm ẩu nên để tình trạng đó diễn ra.

Một số diễn viên Việt Nam hiện nay có cách diễn và nói theo kiểu Hàn Quốc, khi làm mình phải nhận ra và nói với đạo diễn có đồng ý để mình "phăng" theo kiểu Hàn Quốc không hay diễn đúng kiểu Việt Nam. Nhiều khi mình muốn nhấn nhá cho hay nhưng đạo diễn không đồng ý, đòi lồng tiếng y chang diễn viên. Nhưng cũng có đạo diễn yêu cầu nhấn nhá cho ra chất nhân vật khi diễn viên làm chưa tới. Một đồng nghiệp của tôi từng bị đạo diễn chửi chỉ vì làm đúng thoại, diễn y diễn viên. Bị như thế thì làm sao còn tâm lý làm tiếp và làm cho hay được.

Nghề nào cũng có những góc khuất khó chia sẻ, chẳng hạn như đồng nghiệp có lúc bằng mặt không bằng lòng, thậm chí gây gổ rồi lên mạng "chửi chó mắng mèo". Với nghề diễn viên lồng tiếng thì thế nào, thưa anh?

Chuyện tế nhị, nói không khéo thì người ta cho rằng mình có ý xấu nhưng thật sự, thế hệ già chúng tôi dẫu có giận dỗi, gây nhau đến bao nhiêu rồi cũng thôi, qua cơn giận lại chơi bình thường. Còn thế hệ trẻ, không bằng lòng là lên mạng xã hội chửi xa chửi gần. Họ không có sự thân tình để bày tỏ cảm xúc thật với nhau.

Nhớ ngày xưa, có lần tôi và Ý Nhi gây nhau. Trước khi vào phòng thu, chúng tôi cãi nhau rất dữ, cảm giác như sắp cháy nhà đến nơi nhưng khi vào phòng thu, phải lồng tiếng cho đoạn phim mà nhân vật diễn cảnh mùi mẫn, chúng tôi vẫn làm rất ngọt. Mọi người ngồi coi cứ cười khúc khích vì trước đó vừa cãi nhau to. Thậm chí, có những lúc giận nhau đến mức đụng một cảnh chửi trên phim, cả hai bung xả như là chửi nhau thật. Những lúc như thế, chỉ người trong nghề mới hiểu. Nhưng xong rồi thôi, tình cảm anh em đồng nghiệp vẫn khăng khít, gắn bó chứ không để bụng.

Nghề nghiệp nào cũng thế, điều quan trọng nhất là không được tự mãn nghĩ mình giỏi mà không cần học hỏi, cầu tiến. Cái nghề này, tự mãn sớm là tự đào thải mình. Tôi nghĩ rằng, làm nghề gì cũng phải có tâm. Tâm với nghề và với đồng nghiệp thì ông Tổ mới cho lâu dài. Bạn có thể hỏi tất cả các đồng nghiệp của tôi, từ già tới trẻ, mấy chục năm sống trong nghề, tôi chưa bao giờ có scandal với ai. Tôi nhận được sự yêu quý của mọi người. Đó là điều khiến tôi rất mừng bên cạnh niềm vui, niềm hạnh phúc được khán giả nhớ giọng.

Vậy còn những kỷ niệm làm nghề khiến mỗi lần nhớ lại anh vừa buồn vừa vui?

Kỷ niệm về nghề thì nhiều vô kể. Khoảng đầu thập niên 90, làn sóng phim TVB tràn vào Việt Nam nên phim lậu cũng rầm rộ. Nhiều người mở phòng thu theo kiểu tự phát, mua máy và thuê diễn viên lồng tiếng về làm. Phòng thu rất tuềnh toàng, không cách âm. Nhóm chúng tôi cũng đoán là họ làm lậu nhưng lại nghĩ, công việc của mình là lồng tiếng, nếu công an có bắt thì chỉ bắt chủ chứ không bắt mình. Vậy là chúng tôi nhận làm. Đang làm thì công an ập vào. Bị công an áp giải đi nhưng tôi nghĩ chắc họ đưa mình đi Vũng Tàu chơi. Ai dè, cả đám bị giam một đêm ở quận Tân Bình. Thùy Trang khi ấy đang bụng bầu, sợ quá khóc như mưa. Hôm sau, chúng tôi phải nộp phạt mỗi người 500.000 đồng để được thả về nhưng trong nhóm không ai mang theo tiền. Cuối cùng, một chị phải bán chiếc dây chuyền vàng đeo cổ để lấy tiền đóng phạt, đưa mọi người ra. 

Hồi xưa, tôi từng bị oan một lần, phải mất 10 năm sau mới được giải oan. Thời điểm đó, nhóm lồng tiếng phim TVB có hai tổ, Khánh Phương làm tổ trưởng, tôi là tổ phó. Thời gian đó, tôi bị đồn là ỷ làm tổ phó chèn ép mọi người. Trong tổ còn nói, người nào đang làm bỏ đi show bên ngoài là tôi méc sếp. Ngày ấy công ty trả lương cho mọi người nên sếp không cho đi show bên ngoài. Có việc hay không có việc cũng phải ở công ty từ 8 giờ tới 5 rưỡi chiều.

Chị Tú Trinh còn nói với tôi: "Mày sống làm sao còn để đức đó Hồ". Lúc đó tôi nghĩ "mình có chèn ép ai đâu, sao lại đồn mình thế" nhưng tính tôi không muốn thanh minh. Sau này, mọi người mới biết, công ty cử một người chuyên theo dõi các nhân viên, không ai biết người đó là ông bảo vệ. Ai đi về giờ nào, đi với ai, ông bảo vệ đó đều ghi lại hết. Sau này mọi người phát hiện ra chuyện năm xưa nhưng cũng không ai lên tiếng. Một lần tôi ngồi nói chuyện với chị Tú Trinh và nghe chị kể lại. Lúc đó, tôi mới có cảm giác mình được giải oan.

Nghe mọi người nói, anh từng không ít lần đối diện với tử thần. Chuyện này là thế nào thưa anh?

Chuyện này mắc cười lắm. Tôi bị hóc xương cá mà bác sĩ chữa thành ung thư. Hồi Tết năm 2016, tôi bị hóc xương cá. Lúc đầu, ăn uống bị đau nhưng một thời gian sau, cảm giác đau không còn, chỉ thấy vướng vướng ở cổ họng. Tôi chủ quan không đi bác sĩ khám. Ít lâu sau, cổ tôi bỗng sưng to như quả xoài, lệch hẳn sang một bên. Chiếc xương cá bị cắm sâu vào họng nên chỗ thịt đó bị viêm và mưng mủ. Nhưng đi khám, không bác sĩ nào phát hiện ra. Tôi tưởng mình bị hạch lao nhưng không phải. Nghĩ mình bị khối u gì đó nhưng nặn chỉ ra mủ nước, không có nhân hạch bên trong. Gia đình sốt ruột, đưa tôi vào bệnh viện ung bướu, bác sĩ khám qua quýt rồi chẩn đoán tôi bị ung thư amidan. 

Bác sĩ làm phẫu thuật nhưng cổ vẫn sưng to và bị áp xe. Vậy là phải hóa xạ trị 4 lần. Tóc tôi rụng hết, miệng chua, không ăn uống được nên sụt 16 kg. Gia đình lại càng lo lắng. Lạ cái là ở thời điểm đó tôi chẳng buồn bã gì. Sáng vào viện xạ trị, chiều đội tóc giả tới phòng thu làm việc, tối vẫn đi hát nhạc sống với bạn bè.

Tết năm 2017, một người bạn của tôi cũng hóc xương cá và bị y chang. Bác sĩ cũng kết luận là ưng thư. Cậu ấy sợ đến nỗi 3 ngày không ăn không uống, sụt 3 kg. Cuối cùng, cậu ấy đi khám một bác sĩ tai mũi họng. Ông này khám xong nói "Hóc xương cá. Xương cắm vào thịt gây viêm và mưng mủ, chỉ cần gắp xương cá ra là xong". Sau khi chiếc xương cá được gắp ra, bạn tôi uống thuốc vài ngày thì khỏi.

Còn tôi, ngay trước ngày hóa xạ đầu tiên, tôi bị một cơn ho dữ dội và khạc ra rất nhiều đờm lẫn máu. Sau cơn ho, tôi thấy cổ mình nhẹ hều. Nhưng lúc đó không nghĩ được rằng cổ mình bị vậy là do xương cá mà tưởng mình bị ung thư thật. Vì nghề lồng tiếng phải nói suốt ngày, có bệnh về họng hay dây thanh quản cũng là điều dễ hiểu. Ai ngờ là hóc xương cá mà bị chữa ung thư.

Trước đó, năm 2015, tôi cũng phải mổ tim vì nghẽn mạch vành gây khó thở. Bác sĩ yêu cầu sau 6 tháng mới được đi làm lại và chỉ làm những vai hiền lành nhưng 2 tháng sau tôi đã tới phòng thu để lồng tiếng cho vai xã hội đen mà vẫn khỏe như voi. Tôi nghĩ mình được Tổ đãi nhiều!

Cảm ơn anh đã chia sẻ!