Vài năm gần đây, vấn nạn ấu dâm được nhắc đến nhiều hơn khi hàng loạt vụ án xâm hại tình dục trẻ em xảy ra trong thời gian ngắn. Ngày càng có nhiều phụ huynh lên tiếng đòi lại công bằng cho con trẻ, cộng đồng phản ứng mạnh mẽ hơn với những đối tượng lạm dụng tình dục trẻ em.
Ấu dâm trở thành vấn đề nhức nhối được quan tâm đặc biệt, đó cũng là lý do những ngày vừa qua, một bộ ảnh lấy đề tài này để truyền tải thông điệp đang là tâm điểm của dư luận.
Bộ ảnh có tên "Những đứa trẻ mang bầu" - do một trung tâm hướng dẫn kỹ năng sống cho trẻ em phối hợp cùng nữ nhiếp ảnh gia Dạ Miêu thực hiện. MC Công Tố và MC Minh Trang tham gia với vai trò giám đốc sáng tạo.
Trước đó, Công Tố đã được các bạn trẻ quen mặt với vai trò MC của nhiều chương trình dành cho giới trẻ của VTV, với lối dẫn thông mình, sắc sảo và đa dạng.
Dạ Miêu thì nổi bật là một tay máy chuyên chụp ảnh chân dung của những sao nữ, hot girl với nhiều sản phẩm được đánh giá cao về chất lượng. Hầu như chưa ai thấy Dạ Miêu tham gia thực hiện dự án ảnh về các đề tài xã hội gai góc như "Những đứa trẻ mang bầu" đang gây tranh cãi này.
Nạn nhân ấu dâm mang bầu ở tuổi 8 -12, những gương mặt sợ hãi trực diện, và credit ekip xuất hiện dày đặc trên ảnh
Trong bộ ảnh, những bé gái độ tuổi 8-12 tuổi được chọn đóng vai những nạn nhân ấu dâm, tay ôm chiếc bụng bầu với khuôn mặt hoang mang, những giọt nước mắt sợ hãi. Kèm theo từng khung ảnh là những câu nói ám ảnh người xem và số liệu thông tin về nạn xâm hại tình dục trẻ em. Dưới mỗi khung hình là phần credit khá dày bao gồm tên đơn vị thực hiện, tên bộ ảnh, tên nhiếp ảnh, logo..
Một trong những bức ảnh trong bộ ảnh gây tranh cãi.
Có thể thấy theo nhận xét của đa phần mọi người, ý tưởng của bộ ảnh rất hay, nhằm để mang đến thông điệp về ấu dâm - một vấn nạn nhức nhối, nóng hổi gửi tới cộng đồng. Đồng thời cho rằng những dự án chống lại vấn nạn xâm hại tình dục trẻ em cần được nhân rộng. Những cái tên của ekip tham gia bộ ảnh cũng là những người trẻ tài năng như MC Công Tố, Dạ Miêu.
Tuy nhiên, bên cạnh đó, nhiều nhiếp ảnh gia, nhà báo và các bậc cha mẹ cũng đưa ra những ý kiến bất đồng, góp ý về bộ ảnh.
Điều đầu tiên mà nhiều người đặt câu hỏi nhất chính là sự truyền tải thiếu tinh tế khi để những nữ diễn viên nhí được chụp rõ nét, trực diện gương mặt. Thậm chí không ít cư dân mạng khi xem bộ ảnh đã hiểu nhầm đó là những nạn nhân ấu dâm thật. Không ít phụ huynh tỏ ra e ngại khi chính những bé gái trong bộ ảnh này lại không được bảo vệ hình ảnh. Và liệu ekip có lường trước được những hệ quả tiêu cực sau này cho chính diễn viên nhí và gia đình các em?
Gửi lời cảm ơn ekip vì dự án ảnh mang mục đích tốt, tuy nhiên tài khoản J.V cũng bày tỏ băn khoăn trước việc kịch tính hóa bộ ảnh này. Bởi mang bầu không phải luôn là hậu quả của một vụ án xâm hại tình dục.
"Mình thật sự không biết và chưa hiểu lý do gì chị muốn để hình ảnh của em gái đang mang thai? Đây thật sự có một ý nghĩa gì đó mang tính nhân văn hay không, mình thật sự muốn nghe giải thích từ ekip trước. Bộ ảnh này có nhiều vấn đề thật sự cần quan tâm và bổ sung trau chuốt thêm về nhiều mặt, để thật sự không chỉ tác động vào lối suy nghĩ của xã hội về vấn nạn ấu dâm một cách tiêu cực như vậy mà còn cho xã hội những điều kiện để góp phần thay đổi nó một cách tốt hơn".
Cũng để lại bình luận bên dưới bộ ảnh này, tài khoản N.B.T cũng cho biết nói: "Tác dụng ngược không hề nhẹ. Ý tưởng hay nhưng chưa sâu sắc về tính nhân văn lẫn hình thức thể hiện. Có lẽ ekip nên cần có cố vấn từ các chuyên gia tâm lý vị thanh niên, các nhà Xã hội học nữa trước khi thực hiện dự án này thì sẽ toàn diện hơn".
Những bình luận trên mạng xã hội bày tỏ quan ngại nhưng hình ảnh chụp trực diện gương mặt bé gái sẽ ảnh huỏng không tốt đến tương lai của các em
Đồng ý với quan điểm này, nhiều người cho rằng hình thức thể hiện bị gượng ép, mà những thứ chạm cảm xúc người xem thì không thể gượng ép được. Bộ ảnh đã khiến nhiều người cảm thấy khó chịu.
Một số nhiếp ảnh gia đưa ra gợi ý, đáng lẽ ekip có thể chọn những góc ảnh khác, cách đánh sáng chỉ nhấn nhá đường nét khuôn mặt hoặc thủ pháp ảnh khác để thể hiện được ý đồ chứ không nhất thiết thứ lộ diện nhiều nhất ở hầu hết các bức ảnh đều là gương mặt của các em.
Những người hiểu về chuyên môn ảnh và truyền thông còn đưa ra một lỗi cơ bản của bộ ảnh, các nội dung chữ trong ảnh lớn, nhiều loại font và xuất hiện quá nhiều, đặc biệt phần credit lặp đi lặp lại trong mỗi khung hình sẽ làm giảm khả năng biểu thị của ảnh - nếu coi nội dung ảnh ở đây là thứ tác động chủ yếu đến người xem. Việc credit lấn át đang khiến nhiều người tỏ ý hoài nghi về việc ekip tranh thủ PR tên tuổi của mình dù có thể các bạn trẻ ấy hoàn toàn không có ý định đó.
Ekip, gia đình và cả những bé gái đồng ý tham gia dự án - Họ có lường được những hệ quả tiêu cực sau này?
Chọn đề tài xã hội phức tạp như nạn ấu dâm để lột tả bằng hình ảnh luôn là một thách thức rất lớn với bất kỳ nhóm thực hiện nào. Nó rất khác với việc thực hiện những bộ ảnh thời trang đẹp đẽ hay các bức ảnh vui tươi về con người, cuộc sống thường thức.
Vượt xa hơn yêu cầu của một nhiếp ảnh gia, để làm được dự án ảnh nhức nhối này, ekip và nhiếp ảnh không chỉ cần một kỹ năng sáng tác ảnh chuyên nghiệp mà cần cả một cái nhìn tinh tế và kiến thức sâu rộng, rất cần sự cố vấn của chuyên gia tâm lý về trẻ em, các nhà nghiên cứu xã hội và hình dung những tác động tiêu cực có thể xảy đến cho chính mẫu ảnh của mình. Ekip liệu có tham vấn kĩ trước khi bắt tay thực hiện dự án này?
Chị N.B.T.L đã phản ứng gay gắt khi xem bộ ảnh này. "Phản ánh tệ nạn ấu dâm đâu nhất thiết hình nào đứa bé gái cũng ôm bụng bầu?
Còn nhiều cách khác và góc máy khác để các bé không bị lộ mặt như vậy mà? Bạn có tin rằng có những đứa bé cùng trang lứa các bạn nhỏ đó không hiểu nghệ thuật, chúng nó sẽ trêu bạn mẫu nhí mình có thai đấy, tin không? Nếu con bạn là trong số mẫu đó thì bạn nghĩ sao?".
Đặc biệt, sau một vài năm nữa, nếu vài ba bức ảnh đơn lẻ với những khuôn mặt trực diện ấy được chia sẻ lại trên internet, người ta chỉ thấy có rất nhiều credit và thông tin số liệu xuất hiện trong 1 bức ảnh nhưng lại thiếu phần quan trọng nhất là một lời giải thích rằng diễn viên trong ảnh không phải là nạn nhân thật sự. Và hậu quả sẽ do chính các bé gái tham gia dự án ảnh này gánh chịu.
"Hình ảnh chỉ mang tính chất minh họa" là dòng chú thích trên FB của nhiếp ảnh gia Dạ Miêu, lẽ ra nó nên được đặt hẳn trong từng bức ảnh.
Không chỉ lo lắng trong việc ekip chụp ảnh trực diện gương mặt người mẫu nhí, tài khoản C. P còn bày tỏ lo lắng hình ảnh của các mẫu nhí để đóng vai mang bầu và vào vai những người bị xâm hại sẽ gây ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của các bé khi các bé phải tưởng tượng và cảm nhận những nỗi đau của những nạn nhân.
Bởi chỉ xem qua những khung hình thôi nhiều người đã phải ám ảnh, chứ kể đến chính các bé gái phải nhập tâm, tưởng tượng mình chính là các nạn nhân của vụ xâm hại để thể hiện tròn vai diễn của mình sẽ khiến các em có những ký ức không tốt.
Thậm chí, sau khi xem được bộ ảnh trên, nhà báo Phạm Hồng Phước đã quyết định photoshop cho những người mẫu nhí đeo thêm kính và khẩu trang khi đăng bức hình trên mạng xã hội.
Nhà báo Phạm Hồng Phước cảm thấy không thoải mái khi xem các bức ảnh này, anh đã photoshop thêm mắt kính và khẩu trang để che đi gương mặt của những diễn viên nhí.
MC Công Tố: "Nếu các con nhíu mày bảo không thích nữa thì toàn bộ dự án sẽ dừng lại"
Trước những ý kiến phản hồi và góp ý từ cư dân mạng về bộ ảnh, chúng tôi đã liên hệ với MC Công Tố - người đồng hành với dự án trong vai trò giám đốc sáng tạo.
Anh cho biết trong những ngày qua đã đọc và "ngấu nghiến" từng bình luận trái chiều, kể cả những bình luân chê về góc nhìn, cách thể hiện, những ý kiến từ người trẻ và phụ huynh.
Về việc chụp rõ nét gương mặt các em và không có một chú thích nào trong ảnh thể hiện được người mẫu nhí chỉ là diễn viên, ảnh chỉ mang tính minh họa, quan điểm cũng MC Công Tố lại là "che mặt mới gây hiểu nhầm".
Anh cho biết: "Khi thực hiện dự án này, tôi và ekip đã có những bàn bạc kĩ lưỡng với gia đình và các em nhỏ về việc các em sẽ lộ mặt bởi đây là một bộ ảnh nghệ thuật. Và chúng tôi cũng công bố các em là những người mẫu nhí tham gia dự án này. Ekip cho rằng việc che mặt các em sẽ khiến người khác hiểu nhầm các em không phải là diễn viên mà là các nạn nhân thật".
MC Công Tố.
Anh cũng thừa nhận khi đặt bụng bầu giả vào người, các bé người mẫu nhí thấy sợ. Tuy nhiên anh nói muốn thông qua việc này để mọi người thấy được một trong những hậu quả nghiêm trọng mà các bé gặp khi bị xâm hại.
"Mang bầu là một trong những hậu quả mà các bé gái có thể phải gánh chịu khi bị xâm hại. Do ý thức rõ được điều ấy nên khi thực hiện bộ ảnh, các người mẫu nhí rất vô tư. Khi đặt bụng bầu vào người, các con đều biết là giả thôi và đã thấy sợ rồi.
Chúng tôi có hỏi thêm chuyên gia Y tế về việc những đứa trẻ ở độ tuổi 8 - 12 có khả năng gánh hậu quả ấy khi bị xâm hại hay không thì các bác sĩ cho biết khả năng này là có thể.
Thông qua việc đó, tôi chỉ muốn những hình ảnh của các người mẫu nhí trong bộ ảnh sẽ có tác động trực diện để mọi người có thể thấy được một trong những hậu quả nghiêm trọng mà các bé gái có thể gặp phải khi bị xâm hại.
Ekip cũng đã phải gặp gỡ rất nhiều lần với các gia đình để chia sẻ thông điệp của bộ ảnh, cũng như trao đổi về những hệ quả tiêu cực có thể xảy ra để mọi người cân nhắc. Ekip cũng có một bản cam kết riêng với gia đình từ việc hình ảnh như thể nào, concept thực hiện ra sao, các bạn nhỏ sẽ xuất hiện như thế nào...", MC Công Tố chia sẻ thêm.
Khi được hỏi về những hệ quả tiêu cực có thể xảy đến trong tương lai với các bé cũng như gia đình, MC Công Tố nói: "Tôi lường trước được một phần những tiêu cực nhưng không lường trước hết được.
Nhưng nếu xuất hiện bất kì quan ngại nào từ phía các bạn nhỏ và gia đình thì ekip hoàn toàn có thể dừng lại dự án này. Nó không có gì để chúng tôi phải bảo thủ giữ quan điểm và làm tổn thương trẻ con cả, vì mình đang hành động để bảo vệ trẻ con. Dù chỉ một chút thôi, nếu các con nhíu mày bảo các con không thích nữa thì toàn bộ dự án sẽ dừng lại hết kể cả những việc tiếp theo đằng sau...".
Ngoài ra, anh cũng chia sẻ về các bước tiếp theo của dự án như một bộ ảnh về các bé trai, tổ chức các triển lãm ảnh tại các trường học, các buổi trao đổi cung cấp kiến thức miễn phí cho phụ huynh và trẻ em trước các vấn nạn xâm hại.
Hiện tại, bộ ảnh vẫn đang nhận được nhiều bình luận đóng góp cũng như phản ứng ngược từ phía cộng đồng. Nữ nhiếp ảnh gia Dạ Miêu chưa đưa ra bất kỳ phản hồi nào với những comment trái chiều này. Chúng tôi sẽ thông tin thêm trong những bài sau.