Từ kế hoạch "trên giấy" đến thực tế phũ phàng
Được coi là viên ngọc quý trong sáng kiến Vành đai, Con đường đầy tham vọng của Trung Quốc, dự án Hành lang kinh tế Trung Quốc-Pakistan (CPEC) nối cực Tây Trung Quốc với biển Ả Rập nhận mức đầu tư khủng lên tới 62 tỷ USD.
Kế hoạch ban đầu bao gồm cảng biển, đường bộ, đường sắt, đường ống kết hợp cùng sân bay lớn nhất Parkistan và hàng chục nhà máy. Cảng cuối của hành lang được đặt tại Gwadar – vùng đất nằm ở phía Nam Parkistan.
Kế hoạch vạch ra rằng hàng tuần, một lượng hàng hóa lớn sẽ được vận chuyển từ thủ phủ Karachi của tỉnh Sindh đến khu vực đầy tiềm năng này.
Đã 7 năm trôi qua kể từ khi CPEC ra đời nhưng vẫn chưa có dấu hiệu nào cho thấy tầm nhìn của dự án này được hiện thực hóa.
Sân bay Gwadar - công trình dự kiến hoàn thành hơn 3 năm trước với nguồn vốn từ Trung Quốc - nay vẫn chỉ là khoảng đất trống bụi bặm được rào kín. Các nhà máy dọc vịnh phía Nam cũng vẫn đang dang dở trong khi giao thông tại cảng Gwadar thì vắng vẻ với con tàu duy nhất cập cảng là tàu Hải quân Parkistan.
Với tổng đầu tư 19 tỷ USD trong 7 năm, chưa đến 1/3 dự án CPEC được hoàn tất do phía Parkistan nhiều lần trì hoãn vì thiếu kinh phí. Năm ngoái, nước này nhận được gói hỗ trợ 6 tỷ USD từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) - gói kinh phí thứ 13 kể từ cuối những năm 1980.
Dự án liên tục gặp khó khăn do Parkistan phải đối mặt với nhiều biến cố: Hai thủ tướng liên tiếp thụ án vì tội tham nhũng; Quân đội Giải phóng Baloch (BLA) đòi ly khai tỉnh Balochista, bao gồm cả Gwadar; Vụ tấn công của phiến quân nơi này khiến 5 người thiệt mạng hồi tháng 5/2019.
Bến cảng Gwadar chủ yếu dành cho ngư dân đánh bắt cá. Nguồn: Bloomberg
Bức tranh tổng thể
Bloomberg nhận định tình trạng bế tắc ở Gwadar đang chỉ ra nhiều vấn đề nghiêm trọng trong sáng kiến Vành đai, Con đường, khiến Trung Quốc phải thu hẹp tham vọng của mình không chỉ tại Parkistan, mà còn trên toàn thế giới.
Tăng trưởng kinh tế Quý I năm 2020 của Trung Quốc là âm 6.8% - lần đầu tiên kể năm 1976 - do tác động của đại dịch Covid-19 bùng phát vào cuối tháng 1, cũng như hệ quả của chiến tranh thương mại với Mỹ.
Jonathan Hillman, thành viên của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Mỹ, nhận định Trung Quốc "bị kìm kẹp bởi chính nền kinh tế" của họ.
Hiện Bắc Kinh đã phải giảm quy mô hoặc gác lại nhiều dự án trong khuôn khổ Vành đai, Con đường.
Malaysia đang đàm phán lại các điều khoản về dự án đường sắt do Trung Quốc đầu tư, trong khi đã hủy dự án đường ống trị giá 3 tỷ USD.
Tại Kenya, dự án nhà máy điện 2 tỷ USD được Trung Quốc cấp vốn bị tòa án bắt tạm dừng xây dựng.
Trong khi đó, chính quyền mới của Sri Lanka muốn giành lại quyền kiểm soát một cảng ở Hambantota - vốn được Trung Quốc thuê trong 99 năm từ chính phủ trước đó. Vụ việc này khiến nhiều nước tham gia sáng kiến của Trung Quốc quan ngại rủi ro mắc nợ Bắc Kinh và đánh mất quyền kiểm soát những hạ tầng trọng yếu.
Trung tâm Phát triển Toàn cầu (CGD) tại Washington ước tính việc vay vốn ồ ạt từ Trung Quốc khiến ít nhất 8 quốc gia, bao gồm Parkistan, đối mặt với nguy cơ khủng hoảng nợ.
Báo cáo của Công ty Luật Baker McKenzie thì cho biết phản ứng "rút lui" dây chuyền của nhiều nước có thể khiến quy mô sáng kiến Vành đai và Con đường trị giá 1.000 tỷ USD sụt giảm hàng trăm tỷ.
Chuyên gia Hillman, người theo dõi tiến trình của Vành đai, Con đường kết luận, Parkistan chính là điềm báo cho những vấn đề lớn hơn trong quá trình thực hiện dự án này.
"Thực trạng của Parkistan chính là viễn cảnh cho các dự án khác trong sáng kiến Vành đai, Con đường: Không chết hẳn, nhưng ngắc ngoải và không đạt được kỳ vọng đề ra."
