Tuy nhiên, hãng tin Bloomberg lại cho rằng việc hỏi ý kiến vị CEO này về bitcoin chẳng khác nào hỏi một vị giám đốc bưu chính về thư điện tử.
Trên thực tế, ông Dimon có thể giải thích việc sử dụng bitcoin đi kèm với nhiều rủi ro như thế nào và JP Morgan có thể cung cấp những dịch vụ tương đương nhưng an toàn hơn cho khách hàng thay vì có những tuyên bố nặng nề, chỉ trích bitcoin là trò lừa đảo và sa thải bất kỳ nhân viên nào đụng đến chúng.
Mặc dù vậy, câu chuyện chính được nhiều chuyên gia quan tâm là việc ông Dimon so sánh bitcoin với hội chứng hoa Tulip (Dutch Tulipmania) xuất hiện từ thế kỷ thứ 17. Vậy hội chứng này là gì và tại sao nhiều chuyên gia cho rằng ông Dimon đã sai lầm khi so sánh như vậy?
Ông Jamie Dimon
Hội chứng hoa Tulip
“Hội chứng hoa Tulip” hay “Bong bóng Uất kim hương” diễn ra trong thời kỳ hoàng kim của Hà Lan khi nền kinh tế nơi đây khá phát triển vào thế kỷ 17. Trong thời kỳ này, thị trường phái sinh, hay thị trường kỳ hạn, chuyên buôn bán các hợp đồng tương lại đã manh nha và phát triển nhanh chóng.
Một trong những mặt hàng nổi tiếng trên thị trường phái sinh khi đó là hợp đồng buôn bán hoa Tulip. Đây là loài hoa được đế quốc Ottoman đưa vào Châu Âu từ giữa thế kỷ 16 và rất được ưa chuộng trong tầng lớp thượng lưu, thậm chí còn được coi là hàng xa xỉ cũng như biểu tượng của cho địa vị.
Từ năm 1636, nhu cầu lớn từ giới thượng lưu và những người làm vườn đã đẩy giá hoa Tulip lên mức cao chưa từng có do cầu vượt xa cung. Cơn sốt buôn bán hoa Tulip theo kiểu này bùng nổ nhanh chóng và lên tới đỉnh điểm vào năm 1637.
Một củ hoa Tulip khi đó có giá dao động từ 3.000-4.200 Florin tùy kích cỡ, trong khi một thợ thủ công lành nghề chỉ kiếm được khoảng 300 Florin mỗi năm. Cá biệt, những củ hoa Tulip biến dị cho màu sắc đẹp có thể lên tới 100.000 USD theo tỷ giá ngày nay. Số tiền này khi đó có thể mua được 24 tấn lúa mì, 48 tấn lúa mạch đen hoặc 2 tấn bơ.
Hội chứng hoa Tulip, bong bóng thị trường đầu tiên trong kinh tế học
Tại thời điểm này, Hà Lan mới hồi phục lại sau cuộc khủng hoảng kinh tế và người nông dân có nhiều tài chính để tiêu pha. Tuy nhiên do thiếu kiến thức, việc mua bán hoa Tulip trên thị trường phái sinh đã trở thành cách đầu cơ điên cuồng bởi ai cũng tin rằng giá loại “tài sản” này sẽ tăng lên trong tương lai.
Thêm vào đó, do thời gian trồng của loài hoa này nên những củ hoa Tulip được giao dịch trên thị trường phái sinh thay vì mua bán trực tiếp nhằm tạo sự thuận lợi cho cả 2 bên cung cầu.
Thậm chí, có những tuần giá hoa Tulip trên thị trường phái sinh tăng 100%. Tất cả doanh nhân, thợ nề, mục sư và luật sư cũng tham gia thị trường vốn bị đẩy lên cao do những người nông dân có tiền thiếu kiến thức bởi mức lợi nhuận là quá lớn.
Sau một khoảng thời gian tăng giá chóng mặt, giá hoa Tulip bắt đầu giảm từ tháng tháng 2/1637 đến mức không ngờ. Những lái buôn hoảng hốt khi giá củ Tulip giảm xuống chỉ còn 1% so với cách đây vài ngày và thậm chí còn giảm tiếp.
Hậu quả của sự sụt giảm này là lợi nhuận ảo trên các giấy tờ bị xóa sạch trong khi hàng nghìn người điêu đứng vì phá sản hay nợ nần.
Chỉ 6 tuần sau đó, việc kinh doanh củ hoa Tulip trên thị trường phái sinh bị cấm hoàn toàn.
Những nghiên cứu về cơn sốt hoa Tulip gặp khá nhiều khó khăn khi thực hiện do số liệu hạn chế. Tuy nhiên, đây được coi là bong bóng đầu cơ nổi tiếng đầu tiên được ghi lại trong lịch sử kinh tế học bất chấp trước đó đã có vài cuộc phá giá tiền đồng nhằm lấy chiến phí có diễn biến tương tự một bong bóng thị trường.
Thuật ngữ “Hội chứng hoa Tulip” cũng được các nhà kinh tế học dùng để chỉ bất kỳ một bong bóng kinh tế nào khi giá trị tài sản tách rời giá tị nội tại.
Bong bóng kinh tế tiền ảo?
Luận điểm của ông Dimon đối với bitcoin là mọi người cũng sử dụng hệ thống tiền ảo này vào năm 2009 nhằm giải quyết các bất tiện trong hệ thống tài chính, ngân hàng, tương tự như những gì các doanh nhân hoa Tulip làm năm xưa.
Dẫu vậy, nhiều chuyên gia cho rằng cách so sánh này khá kỳ quặc bởi giá trị của bitcoin cao hơn nhiều so với mức giá hiện tại của nó. Trong khi hoa Tulip chỉ mang tính giải trí và địa vị cho giới quý tốc ngày xưa thì tiền ảo có thể giải quyết rất nhiều bất tiện trong hệ thống tài chính mà không có một đồng tiền thật nào có thể làm được.
Với bitcoin, người nắm giữ tài sản có thể tránh được các rủi ro về lạm phát, các khó khăn khi giao dịch qua biên giới, những thủ tục về thuế, các rào cản về tài chính…
Ngoài ra, việc cho rằng chính phủ ngăn chặn tiền ảo để kiểm soát chính sách tiền tệ có vẻ hơi khiên cưỡng bởi với những giá trị khó lòng thay thế bởi tiền thật, tiền ảo sẽ còn tăng giá nếu con người chưa tìm ra được công nghệ mới thay thế cho những ưu điểm của bitcoin.
Tại những nền kinh tế thực hiện chính sách nới lỏng tiền tệ, bitcoin là một công cụ vô cùng hữu hiệu. Tuy nhiên khi thắt chặt các chính sách tiền tệ trong tương lai, các nhà lãnh đạo lại lo ngại không thể hút dòng tiền trở về từ thị trường tiền ảo và bởi vậy họ quyết định thắt chặt thị trường này.
Mặc dù vậy, những quyết định này có thể phản kết quả khi chúng khiến mọi người tích trữ tiền ảo nhiều hơn để tận dụng những lợi ích mà không đồng tiền thật nào thay thế được.
Bên cạnh đó, những tranh cãi về rủi ro trốn thuế cũng như tình trạng tiền bẩn trong bitcoin cũng gây ra nhiều tranh cãi.
Những người ủng hộ tiền ảo cho rằng tiền mặt mới là là loại tài sản được các tổ chức tội phạm ưa thích tích trữ cũng như làm công cụ an toàn cho các giao dịch tiền bẩn. Tuy nhiên, chính phủ chưa bao giờ cấm in thêm tiền cũng như ngừng in tiền.
Bởi vậy, việc viện dẫn những rủi ro trên để cấm tiền ảo nghe không hoàn toàn hợp lý. Thay vì cấm đoán, chính phủ các nước nên có cơ chế kiểm soát chặt chẽ hơn để vừa tận dụng được lợi thế của bitcoin nhưng cũng giới hạn được các rủi ro của nó.
Theo hãng tin Bloomberg, giá trị của bitcoin có thể sụp đổ nhưng những gì xảy ra với hoa Tulip do vấn đề kỹ thuật công nghệ hay do chính những quyết định của các chính phủ, nhưng các ưu điểm và di sản mà nó để lại sẽ không biến mất.
Cho dù có hay không có bitcoin, người dân vẫn sẽ tìm kiếm những công nghệ tiền ảo mới để khắc phục các yếu điểm của hệ thống tài chính ngân hàng và tiền thật hiện nay.
Theo các dữ liệu giao dịch lịch sử trong hệ thống Nordnet, công ty chứng khoán JPMorgan và Morgan Stanley đã mua vào gần 3 triệu euro chứng khoán nợ XBT bitcoin.
Điều thú vị là giao dịch xảy ra ngay sau khi Chính phủ Trung Quốc có động thái cứng rắn với bitcoin và ông Dimon chê bai đồng tiền ảo. Trong danh sách các nhà đầu tư tổ chức mua vào có cả Goldman Sachs và Barclays, nhưng công ty chứng khoán JPMorgan mua nhiều nhất.