Đại sứ quán Afghanistan tại Washington (Mỹ). Ảnh: Reuters.
“Tôi đang ăn xin theo đúng nghĩa đen”
Việc Taliban giành quyền kiểm soát Afghanistan một cách nhanh chóng đã khiến hàng trăm nhà ngoại giao của quốc gia Nam Á này ở nước ngoài rơi vào tình trạng khó khăn: cạn kiệt kinh phí để thực hiện sứ mệnh, lo sợ cho các gia đình ở quê nhà và tuyệt vọng tìm nơi ẩn náu ở nước ngoài.
Taliban ngày 15/8 thông báo đã gửi thông điệp tới tất cả các đại sứ quán của Afghanistan, yêu cầu các nhà ngoại giao của nước này tiếp tục làm việc. Nhưng Reuters cho biết, một số nhân viên đại sứ quán, không tiết lộ danh tính ở các nước, trong đó có Canada, Đức và Nhật Bản đã bày tỏ sự rối loạn và tuyệt vọng của họ trong giai đoạn chuyển tiếp này.
“Những đồng nghiệp của tôi ở đây và ở nhiều quốc gia khác đang cầu xin các quốc gia sở tại tiếp nhận họ”, một nhà ngoại giao ở Afghanistan cho biết, đồng thời bày tỏ lo sợ về những rủi ro có thể xảy ra với vợ và con gái ông nếu ông tiết lộ tên thật.
“Tôi đang ăn xin theo đúng nghĩa đen. Các nhà ngoại giao sẵn sàng trở thành người tị nạn”. Ông cho biết, ông sẽ phải bán mọi thứ, trong đó có cả 1 ngôi nhà lớn ở thủ đô Kabul và “gây dựng lại từ đầu”.
Afzal Ashraf, một chuyên gia về quan hệ quốc tế tại Đại học Nottingham của Anh lưu ý, các phái đoàn ngoại giao của Afghanistan ở nước ngoài đang phải đối mặt với “giai đoạn lấp lửng kéo dài” khi các nước quyết định có công nhận Taliban hay không. “Những đại sứ quán đó có thể làm gì? Họ không đại diện cho chính phủ và cũng không có chính sách để thực hiện”. Theo ông Afzal Ashraf, các nhân viên đại sứ quán có thể được tị nạn chính trị do lo ngại về an ninh nếu họ quay trở lại Afghanistan.
Sau khi quay trở lại nắm quyền, Taliban cam kết sẽ xây dựng một chế độ cầm quyền ôn hòa hơn, khác xa so với giai đoạn 1996-2001, thời điểm mà lực lượng này thực thi nghiêm ngặt luật Hồi giáo và đưa ra những hình phạt hà khắc. Phát ngôn viên của Taliban trấn an người dân Afghanistan rằng họ sẽ không trả thù và sẽ tôn trọng quyền của tất cả mọi người, trong đó có cả phụ nữ. Song những cáo buộc lực lượng này có liên quan đến một số vụ sát hại các cựu quan chức an ninh của chính phủ cũ hoặc người thiểu số tại Afghanistan đã khiến dư luận lo ngại. Taliban trước đó đã tuyên bố sẽ điều tra bất kỳ hành vi lạm dụng nào.
Reuters ngày 15/9 đưa tin, một nhóm đặc phái viên của chính phủ bị lật đổ đã kêu gọi các nhà lãnh đạo thế giới từ chối công nhận Taliban.
Cạn kiệt kinh phí
Phát biểu trong cuộc họp báo tại thủ đô Kabul ngày 14/9, Quyền Bộ trưởng Ngoại giao của chính phủ Afghanistan mới do Taliban thành lập, ông Amir Khan Muttaqi cho biết, lực lượng này đã gửi thông báo tới tất cả các đại sứ quán của Afghanistan, yêu cầu họ tiếp tục làm việc. “Afghanistan đã đầu tư rất nhiều cho các bạn. Các bạn là gương mặt đại diện của Afghanistan”.
Một nhà ngoại giao cấp cao Afghanistan ước tính, có khoảng 3.000 người làm việc trong các đại sứ quán của nước này hoặc phụ thuộc trực tiếp vào các cơ sở đó. Chính quyền bị lật đổ của cựu Tổng thống Ashraf Ghani đã viết thư gửi cho các cơ quan ngoại giao của nước này ở nước ngoài vào ngày 8/9 gọi chính phủ mới của Taliban là “bất hợp pháp”, đồng thời kêu gọi các đại sứ quán “tiếp tục thực hiện nhiệm vụ và chức năng của họ”.
Nhưng trên thực tế, giới ngoại giao của Afghanistan đang rơi vào tình trạng hỗn loạn, một nhân viên đại sứ quán nhấn mạnh.
“Chúng tôi không có kinh phí và cũng không thể hoạt động trong hoàn cảnh như vậy. Tôi hiện không được trả lương", một nguồn tin tại đại sứ quán Afghanistan ở thủ đô Ottawa (Canada) cho biết.
Hai nhân viên đại sứ quán Afghanistan ở thủ đô New Delhi, Ấn Độ cho biết, họ cũng đang cạn kiệt tiền mặt để hỗ trợ cho hàng nghìn người Afghanistan tìm cách trở về quê hương đoàn tụ với gia đình hoặc muốn xin tị nạn tại các nước khác.
Cả hai nhân viên này nói rằng, họ sẽ không trở lại Afghanistan vì lo sợ bị nhắm mục tiêu do có mối liên hệ với chính phủ bị lật đổ và sẽ cố gắng xin tị nạn. “Hiện giờ tôi chỉ ở trong khuôn viên đại sứ quán và chờ xuất cảnh đến bất kỳ quốc gia nào sẵn sàng chấp nhận tôi và gia đình tôi".
Lo sợ mất an toàn
Một số đặc phái viên của Afghanistan đã công khai chỉ trích Taliban. Đại sứ Afghanistan tại Áo thường xuyên đăng tải cáo buộc Taliban vi phạm nhân quyền trên Twitter, trong khi Đặc phái viên Afghanistan tại Trung Quốc Javid Ahmad Qaem cảnh báo không nên tin vào những lời hứa của lực lượng này.
Những người khác sống trong tình trạng thấp thỏm, hy vọng chính phủ nước sở tại sẽ không vội vàng công nhận Taliban vì điều này có thể khiến họ gặp rủi ro. Một số nhà ngoại giao Afghanistan nói rằng, họ sẽ theo dõi chặt chẽ cuộc họp của các nhà lãnh đạo thế giới tại Liên Hợp Quốc ở New York (Mỹ) vào tuần tới – nơi vẫn chưa chắc chắn về việc ai sẽ ngồi vào chiếc ghế đại diện của Afghanistan. Nhiều người lo ngại, bất cứ động thái nào được coi là công nhận chế độ cầm quyền của Taliban có thể cho phép lực lượng này thay thế các nhân viên đại sứ quán hiện tại bằng người của họ.
Tại Tajikistan, một số nhân viên đại sứ quán Afghanistan cố gắng đưa gia đình họ qua biên giới trong những tuần gần đây, thậm chí xem xét chuyển đại sứ quán thành cơ sở dân sự để làm nơi ở, một nhà ngoại giao cấp cao cho biết. Cũng giống như đồng nghiệp ở các nơi khác, họ không có kế hoạch trở về Afghanistan khi Taliban trở lại nắm quyền.
Một quan chức ngoại giao cấp cao của Afghanistan tại Nhật Bản cho biết: “Không một nhà ngoại giao Afghanistan nào ở nước ngoài muốn quay trở lại. Tất cả chúng tôi quyết tâm ở lại nơi chúng tôi đang ở và có thể nhiều quốc gia sẽ chấp nhận chúng tôi là một phần của chính phủ lưu vong”./.