Đĩa bầu trời Nebra là một chiếc đĩa đồng có đường kính khoảng 30 cm, được trang trí bằng các biểu tượng bằng vàng tượng trưng cho Mặt Trời, Mặt Trăng, các ngôi sao và các hiện tượng thiên thể khác. Nó được coi là mô tả cụ thể lâu đời nhất về kiến thức thiên văn trên thế giới, có niên đại khoảng 1.600 năm trước Công nguyên. Nhưng nó được tạo ra như thế nào, ai sử dụng nó và nó cho chúng ta biết điều gì về tín ngưỡng và văn hóa của những người đã tạo ra nó?
Ảnh minh họa.
Đĩa Nebra Sky được phát hiện vào năm 1999 bởi hai thợ săn kho báu đang sử dụng trái phép máy dò kim loại trên đồi Mittelberg gần Nebra, Đức. Họ đào được chiếc đĩa cùng với hai thanh kiếm đồng, hai đầu rìu, một cái đục và những chiếc vòng tay hình xoắn ốc. Ngày hôm sau, họ bán toàn bộ số hiện vật này cho một cửa hàng đồ cổ với giá 31.000 DM (khoảng 15.800 euro - hơn 400 triệu VNĐ).
Chiếc đĩa và các đồ vật khác sau đó đã được đổi chủ nhiều lần ở chợ đen, cho đến tháng 2 năm 2002, nhà khảo cổ học bang Harald Meller đã lấy được nó thông qua một chiến dịch truy quét cổ vật của cảnh sát ở Basel sau khi một cặp vợ chồng cố gắng bán nó ở chợ đen với giá 700.000 DM.
Ảnh minh họa.
Hai thợ săn kho báu trái phép ban đầu đã bị truy tìm và kết án tù vì tội cướp bóc và làm hư hại di sản văn hóa. Sau đó, họ dẫn cảnh sát và các nhà khảo cổ đến địa điểm chính xác nơi họ tìm thấy chiếc đĩa, nơi các cuộc khai quật tiếp theo đã xác nhận tính xác thực của nó và tiết lộ thêm manh mối về bối cảnh của đĩa bầu trời Nebra.
Địa điểm được phát hiện nằm trong rừng Ziegelroda, được gọi là Mittelberg ("ngọn đồi trung tâm"), cách Leipzig khoảng 60 km về phía tây. Đây là một khu vực được cho là đã được định cư từ thời kỳ đồ đá mới.
Ảnh minh họa.
Đĩa bầu trời Nebra là một kiệt tác của nghề thủ công và thiên văn học thời đồ đồng. Nó được làm bằng đồng hợp kim với một lượng nhỏ thiếc, tạo nên màu xanh lam. Các biểu tượng bằng vàng được làm từ những tấm vàng lá mỏng được cắt và ép vào bề mặt đồng. Đĩa có hình dạng hơi lồi và vành nhô cao.
Các ký hiệu màu vàng trên đĩa được hiểu như sau:
Một vòng tròn lớn ở trung tâm, tượng trưng cho Mặt Trời hoặc Mặt Trăng tròn Một hình lưỡi liềm nhỏ hơn ở cạnh bên phải, tượng trưng cho Mặt trăng khuyết hoặc nguyệt thực 32 chấm nhỏ xung quanh vành, tượng trưng cho các ngôi sao Một cụm bảy chấm gần trung tâm, tượng trưng cho cụm sao Pleiades Hai đường cong dọc hai bên, tượng trưng cho góc giữa điểm hạ chí và đông chí Một đường cong ở phía dưới với các đường song song bên trong, tượng trưng cho một chiếc thuyền Mặt Trời có mái chèo, cầu vồng, cực quang, sao chổi, hoặc một cái liềm
Ảnh minh họa.
Đĩa bầu trời Nebra được cho là đã được sử dụng như một cuốn lịch hoặc một công cụ thiên văn để theo dõi chuyển động của Mặt Trời và Mặt Trăng cũng như dự đoán nhật thực và điểm chí.
Nó cũng có thể có ý nghĩa tôn giáo hoặc nghi lễ, vì nó phản ánh vũ trụ với Mặt trời ở trung tâm của sự sáng tạo và liên kết nó với sự sống, khả năng sinh sản và quyền lực.
Chiếc đĩa cũng cho thấy những người tạo ra nó đã có mối liên hệ với các nền văn hóa khác trên khắp châu Âu và hơn thế nữa. Đồng dùng làm đĩa được lấy từ quặng khai thác ở Trung Âu, trong khi vàng đến từ Cornwall ở Anh hoặc Transylvania ở Romania. Kiểu dáng của kiếm và rìu được tìm thấy trên chiếc đĩa là điển hình của nền văn hóa Unetice, kéo dài từ miền trung nước Đức đến Ba Lan và Séc. Các vòng tay xoắn ốc tương tự như những vòng được tìm thấy ở Scandinavia và Ireland. Hình ảnh của cụm sao Pleiades cũng được tìm thấy trong các nền văn hóa cổ đại từ Lưỡng Hà đến Hy Lạp.
Ảnh minh họa.
Bất chấp sự nổi tiếng và tầm quan trọng của nó, vẫn còn nhiều câu hỏi chưa được giải đáp về đĩa bầu trời Nebra. Ví dụ:
Ai đã tạo ra nó và mục đích của nó gì? Nó được sử dụng như thế nào và bởi ai? Độ chính xác của nó như một thiết bị thiên văn như thế nào? Làm sao nó lại đến được ngọn đồi Mittelberg? Tại sao nó được chôn cất và khi nào? Làm thế nào nó tồn tại được hơn 3.000 năm mà không bị ăn mòn hay phá hủy?
Một số học giả cũng nghi ngờ tính xác thực và niên đại của nó, họ cho rằng chiếc đĩa này có thể là đồ giả hoặc nó thuộc về thời kỳ muộn hơn so với suy nghĩ trước đây.
Tuy nhiên, hầu hết các chuyên gia đều đồng ý rằng nó là thật và có niên đại khoảng năm 1.600 trước Công nguyên (tức là 3.600 năm tuổi) dựa trên các phân tích khoa học về chất liệu, kiểu dáng, bối cảnh và đặc điểm thiên văn của nó.
Ảnh minh họa.
Đĩa bầu trời Nebra hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng Tiền sử Bang ở Halle, Đức. Nó cũng đã được các bảo tàng khác trên thế giới mượn để triển lãm đặc biệt. Vào năm 2013, nó đã được ghi vào Sổ đăng ký ký ức thế giới của UNESCO như một trong những phát hiện khảo cổ quan trọng nhất của thế kỷ 20.