Cuộc khai quật diễn ra tại Kharaysin, thuộc Thung lũng sông Zarqa ở Jordan, một khu vực có diện tích khoảng 25 ha và đã từng được con người cổ đại định cư 4 lần trong lịch sử: đầu và cuối thiên niên kỷ thứ 9, thiên niên kỷ thứ 8 và thiên niên kỷ thứ 7 trước Công Nguyên. Mỗi cộng đồng dân cư cổ đại đến rồi đi hoặc diệt vong, để lại mảnh đất kỳ bí cho một cộng đồng khác.
Các hình nhân đá lửa đủ sắc thái được dùng cho nghi lễ cổ xưa - ảnh do nhóm nghiên cứu cung cấp
Hàng chục bức tượng đặc biệt đã được tìm thấy trong cuộc khảo cổ này, đều thuộc lớp người đến vào thiên niên kỷ thứ 8 – khoảng năm 7.500 trước Công Nguyên, tức đã hơn 9.500 năm về trước. Các bức tượng đều được chế tác từ đá lửa, chôn vùi trong đống đổ nát của những ngôi nhà hình chữ nhật có sàn bằng đá vôi.
Theo tiến sĩ Juan Ibáñez từ Viện Milà i Fontanals (Tây Ban Nha), tác giả chính của nghiên cứu, kết quả kiểm tra xác nhận những bức tượng đá lửa đó đích thực là những hình nhân. Mục đích tồn tại của chúng vô cùng đáng sợ: phục vụ cho nghi lễ của một giáo phái cổ đại chuyên khai thác, thao túng và cải táng những người đã chết.
Khu vực khai quật ở Kharaysin - ảnh do nhóm nghiên cứu cung cấp
Đi kèm các hình nhân là các ngôi mộ cổ có dấu hiệu bị đào bới, những bộ xương được lấy đi hoàn toàn hoặc chỉ một phần, thậm chí có cả một hộp sọ bị cắt xén. Các nhà khảo cổ tìm thấy sự kết nối trong một số ngôi mộ, cho thấy nó đã được đào bới ở chỗ này rồi đem cải táng ở một vị trí khác, theo một nghi lễ bí ẩn.
Phát hiện về những hình nhân đá lửa chỉ ra một sự thay đổi quan trọng trong tư duy nghệ thuật của con người thời kỳ đồ đá mới: bắt đầu sử dụng hình tượng con người bên cạnh hình ảnh động vật vốn đã được khắc họa từ hàng chục ngàn năm trước.
Ngoài các hình nhân, 71 hiện vật kỳ lạ khác cũng được phát hiện, bao gồm các lưỡi giáo, dao chưa từng được sử dụng, có thể cũng được dùng cho mục đích lễ nghi.