Bộ môn thiên văn học được coi là ngành khoa học lâu đời nhất, có ảnh hưởng đến con người trong hàng ngàn năm qua.
Hiện tượng thiên thạch được mô tả trong các bức tranh hang động thời tiền sử. Các công trình như kim tự tháp Giza và bãi đá Stonehenge dường như được sắp xếp chính xác theo vị trí mặt trăng, mặt trời hoặc các ngôi sao đang lên và nằm trên đường chân trời.
Ngày nay, chúng ta dường như không tưởng tượng ra được người cổ đại xây dựng và xác định hướng công trình như thế nào. Điều này dẫn đến nhiều giả thiết.
Kim tự tháp Ai Cập
Có giả thiết cho rằng người cổ đại có kiến thức về toán học và khoa học để xây dựng. Giả thiết khác cho rằng người ngoài hành tinh giúp đỡ họ xây dựng.
Nhưng chúng ta có thực sự biết người xưa làm thế nào khám phá bầu trời và phát triển bộ môn vũ trụ học không? - Bộ môn khoa học gọi là "kiến trúc thiên văn" hay "văn hoá thiên văn" được phát triển vào những năm 1970 cung cấp những hiểu biết sâu sắc.
Bộ môn này kết hợp với các bộ môn chuyên ngành khác nhau như thiên văn học, khảo cổ học, nhân chủng học và thiên văn dân tộc học mới nghiên cứu được tổng thể các công trình cổ đại.
Phương pháp đơn giản
Kim tự tháp Ai Cập là một trong những di tích cổ ấn tượng nhất và được định hướng với độ chính xác cao. Nhà khảo cổ học Flinder Petrie đã tiến hành cuộc khảo sát chính xác đầu tiên kim tự tháp Giza vào thế kỷ 19.
Ông phát hiện ra rằng từng cạnh của kim tự tháp đều hướng tới một hướng chính chính xác đến 1/4 độ.
Nhưng người Ai Cập cổ đại làm sao biết xác định hướng? Gần đây, Glen Dash - một kỹ sư nghiên cứu kim tự tháp Giza, đưa ra giả thuyết.
Ông vẽ theo phương pháp cổ xưa gọi là "vòng tròn Ấn Độ", mà chỉ cần bóng thanh sắt và dây rọi về hướng đông-tây. Ông chỉ ra cách thức này có thể đã được sử dụng cho các kim tự tháp do thực hiện đơn giản.
Vậy điều này có đúng không? - Nó không phải là không đúng, nhưng chúng ta đang bị bối rối bởi các phương pháp và ý tưởng cổ xưa.
Xem xét lại thần thoại và các phương pháp có liên quan được sử dụng vào thời điểm đó có thể mang lại câu trả lời đáng tin cậy hơn.
Đây không phải là lần đầu tiên các nhà khoa học đưa ra kết luận về một cách tiếp cận khoa học từ xa xưa. Họ đã làm như thế với bãi đá Stonehenge.
Vào năm 1964, nhà thiên văn học Gerald Hawkins đã phát triển phương pháp phức tạp để sử dụng các lỗ hổng và dấu phân cách dự đoán nhật thực tại khu tưởng niệm bí ẩn. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là áp dụng với bãi đá Stonehenge.
Con đường phía trước
Để tìm hiểu về quá khứ chúng ta cần các cách tiếp cận khác nhau từ nguyên tắc của ý tưởng. Chúng ta cũng phải hiểu rằng sẽ không bao giờ tìm ra lời giải thích hoặc câu trả lời chính xác làm thế nào công trình cổ đại được sắp xếp đúng hướng thiên văn.
Vậy thiên văn văn hoá có thể giải thích sự sắp xếp của kim tự tháp không? Một nghiên cứu từ năm 2001 đã đề xuất rằng 2 ngôi sao Megrez và Phad, trong chùm sao tên là Ursa Major có thể là chìa khoá.
Có thể nhìn thấy những ngôi sao này trong đêm. Vị trí thấp nhất của chúng trên bầu trời trong đêm, có thể xác định hướng bắc bằng cách sử dụng merkhet - một thiết bị đo lường cổ đại, gồm một thanh kim loại gắn với một dây dẫn gắn vào tay cầm bằng gỗ để theo dõi sự sắp xếp của các ngôi sao.
Lời giải thích này liên quan đến thần thoại sao được vẽ trong các bản khắc trong đền Horus ở Edfu. Sử dụng merkhet làm công cụ khảo sát rất phức tạp - kỹ thuật này có thể giải thích cho vị trí của các công trình của Ai Cập.
Các chữ khắc bao gồm các chữ tượng hình "chân trước của bò" đại diện cho chòm sao Big Dipper và vị trí của nó trên bầu trời.
Bãi đá Stonehenge.
Tương tự như vậy với bãi đá Stonehenge. Nghiên cứu xác định các vòng tròn gỗ kỳ lạ gần tượng đài và cho rằng chúng có thể biểu hiện sinh mạng vì các tảng đá ở Stonehenge đại diện cho người chết.
Thực tế như vậy cũng được thấy trong các di tích ở Madagascar, cho thấy đó có thể là quan niệm phổ biến của người xưa về người sống và người chết.
Nó cũng mang đến một cách mới mẻ và thú vị để hiểu về bãi đá Stonehenge trong phong cảnh rộng hơn của nó. Những người khác đã giải nghĩa Stonehenge và đặc biệt là cách hành lễ giao thoa với âm phủ và quan niệm về mặt trăng trên đường chân trời.
Thiên văn văn hoá cũng giúp làm sáng tỏ ngôi mộ 6,000 năm tuổi, bao gồm hầm đá và lối vào hẹp ở Bồ Đào Nha.
Nhà khảo cổ học Fabio Silva đã chỉ ra tầm nhìn từ bên trong ngôi mộ lên ngôi sao Aldebaran trên dãy núi. Điều này nghĩa là nó được xây dựng để người chết nhìn về ngôi sao từ trong mộ hoặc người sống làm nghi lễ.
Nhưng Silva có dựa vào bằng chứng bổ trợ rộng hơn. Dãy núi là nơi người xây dựng mộ di cư với gia súc trong mùa hè. Ngôi sao Aldebaran đang lên lần đầu tiên trong năm theo dạng xoắn ốc trong thời gian họ di cư.
Thật thú vị, văn hoá dân gian cổ cũng nói về một người chăn cừu trong khu vực này, đã phát hiện ra một ngôi sao sáng chiếu trên dãy núi. Anh ta đã lấy tên ngôi sao đặt tên cho dãy núi và con chó của mình. Cả hai cái tên vẫn tồn tại ngày nay.
Công việc nghiên cứu hiện tại đã cho thấy cái nhìn từ bên trong các lối vào dài hẹp vào ngôi mộ có thể làm tăng tầm nhìn đến ngôi sao bằng cách nhìn qua khe hở.
Giả sử người cổ đại là nhà phân tích thiên văn học có kiến thức khoa học lớn, thì cần nhớ là điều này chỉ phản ánh quan điểm hiện đại của chúng ta về thiên văn học.
Những phát hiện từ thiên văn học cho thấy người xưa theo dõi bầu trời và kết hợp với chiêm tinh học.
Vẫn còn nhiều bí ẩn xung quanh ý nghĩa và nguồn gốc của các công trình cổ đại, dường như liên quan đến nhiều lĩnh vực nghiên cứu mà nhân loại còn phải dày công làm sáng tỏ.
Nguồn bài và ảnh: Science Alert