Bác sĩ sững sờ
Theo gia đình trước khi cắt amidan sức khỏe của cháu T.A. vẫn bình thường, cháu vẫn nô đùa chạy nhảy. Đến 9h cùng ngày, cháu T.A. được đưa vào phòng mổ để cắt Amidan.
Nhưng khi bé H.A.T vào phòng mổ khoảng 15 phút, bác sỹ phòng mổ mời đại diện gia đình vào thông báo tình hình cháu bị sốc khi gây mê và đang tiến hành cấp cứu. Đến 11h trưa cùng ngày, gia đình nhận thông báo cháu đã tử vong.
Ảnh minh họa
Bác sĩ Nguyễn Song Hào – Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái – Trưởng khoa hồi sức tích cực và Chống độc cho biết bệnh nhân T.A vào nhập viện ngày 19/11 để phẫu thuật nạo VA và cắt Amidan; sau khi đã làm đầy đủ các xét nghiêm cơ bản, khám lâm sàng, khám gây mê trước mổ đủ điều kiện phẫu thuật (bệnh nhân không có tiền sử dị ứng thuốc và thức ăn).
Sáng 19/11 bệnh nhân được chuyển đến khoa Gây mê phẫu thuật – Hồi sức để tiến hành phẫu thuật theo kế hoạch. Sau khi tiến hành gây mê và đặt nội khí quản để thông khí nhân tạo (kiểm tra đường thông khí tốt) thì đột ngột xuất hiện điện tim là đường đẳng điện trên monitor, da bệnh nhân nhợt nhạt.
Bệnh nhân được chẩn đoán ngừng tuần hoàn do nghi phản ứng phản vệ. Các bác sỹ đã lập tức tiến hành cấp cứu ngừng tuần hoàn theo phác đồ (ép tim ngoài lồng ngực – bóp bóng có ô xy 100% quan đường nội khí quản – Aderealin 1/3 ống trên tĩnh mạch 1p/l).
Lãnh đạo Bệnh viện Đa khoa Yên Bái đã tăng cường thêm các bác sỹ từ khoa Hồi sức tích cực và khoa Nhi, đặc biệt là sự có mặt của Phó giáo sư - Tiến sỹ Đặng Quốc Tuấn – Phó trưởng khoa Hồi sức tích cực Bệnh viện Bạch Mai (bác sỹ Đặng Quốc Tuấn đang có mặt tại Bệnh viện Đa khoa Yên Bái để giảng dạy cho các bác sỹ Yên Bái).
Tuy nhiên, tình trạng sốc diễn ra rất nhanh chóng và cháu H.T. A đã tử vong trước sững sờ của người thân và đội ngũ thầy thuốc.
Nỗi ám ảnh của bác sĩ
Bác sĩ Hào cho biết sốc phản vệ là tai biến dị ứng nghiêm trọng nhất, dễ gây tử vong nhất không chỉ gặp ở trẻ nhỏ mà cả người lớn nếu không được chẩn đoán và xử lý kịp thời. Sốc phản vệ luôn là tai biến gây hoang mang cho không chỉ người nhà bệnh nhân mà còn cho cả các y bác sĩ điều trị.
Tỷ lệ mắc sốc phản vệ ở châu Âu là 4-5 trường hợp/10.000 dân, ở Mỹ những năm gần đây là 58,9 trường hợp/100.000 dân. Ở Việt Nam tuy chưa có thống kê song sốc phản vệ do thuốc vẫn xảy ra thường xuyên, gặp ở mọi nơi, các bệnh viện và cơ sở y tế .. nhiều trường hợp đã tử vong.
Bác sĩ Hào cho biết có rất nhiều nguyên nhân gây ra sốc phản vệ chứ không chỉ đơn thuần là do tiêm vắc xin.
Sốc phản vệ do nhiều tác nhân và không loại trừ ai
Tuy nhiên thuốc là nguyên nhân gây sốc phản vệ hàng đầu cho người bệnh. Các đường thuốc đưa vào cơ thể như tiêm tĩnh mạch, tiêm bắp, tiêm dưới da, trong da; uống, xông, nhỏ mắt, đặt âm đạo hay thuốc bôi ngoài da... đều có thể gây sốc phản vệ và đường tiêm tĩnh mạch là nguy hiểm nhất.
Tất cả các loại thuốc đều có thể gây sốc phản vệ cho người bệnh, hay gặp nhất là thuốc kháng sinh họ β lactam, chống viêm giảm đau, giãn cơ, chống co giật, cản quang, gây tê, gây mê…
Những loại thức ăn có nguồn gốc động thực vật có thể gây sốc phản vệ như: cá thu, cá ngừ, tôm, tép, ốc, nhộng, trứng, sữa, dứa, khoai tây, lạc, đậu nành, các loại hạt và các chất phụ gia…
Nhiều trường hợp bị côn trùng như ong đốt; rắn, rết, bọ cạp, nhện…cắn thì lượng độc tố trong nọc côn trùng tiết ra sẽ gây nên sốc phản vệ cho nạn nhân... cuối cùng là các nguyên nhân khác như phấn hoa, nhựa cây…
Biểu hiện của sốc phản vệ
Theo bác sĩ Hào bệnh nhân bị sốc phản vệ có nhiều biểu hiện, với hệ hô hấp, bệnh nhân thấy khó thở, ngạt, tím tái, suy hô hấp cấp do co thắt phế quản gây nghẹt thở. Sốc phản vệ gây phù dây thanh, phù khí quản, co thắt phế quản có trường hợp phù phổi.
Hệ tim mạch, sốc phản vệ làm giãn tĩnh mạch, tụt huyết áp, trụy tim mạch thường xuất hiện sớm do hậu quả của các chất hóa học đưa vào cơ thể.
Thiếu oxy trong máu, giảm thể tích tuần hoàn dẫn đến toan máu và giảm co bóp cơ tim là giai đoạn nặng của sốc phản vệ.
Hệ thần kinh, bệnh nhân nhanh chóng bị đau đầu, chóng mặt, chân tay run, nhận thức lơ mơ, nói lảm nhảm, co giật toàn thân và có thể ngất xỉu hay hôn mê.
Hệ tiêu hóa, nếu bị sốc phản vệ do thực phẩm hay thuốc qua đường uống gây nên, bệnh nhân sẽ đau bụng dữ dội, nôn, buồn nôn, ỉa chảy không kiểm soát, thậm chí chảy máu tiêu hóa.
Da của người bị sốc phản vệ bị mẩn ngứa, nổi mề đay, phù Quincke (là tình trạng sưng nề xuất hiện nhanh và đột ngột ở cả vùng dưới và trên bề mặt của da và niêm mạc, chủ yếu xuất hiện ở lưỡi, môi, mắt, quanh miệng, bàn tay, bàn chân, hầu họng và bộ phận sinh dục).
Bác sĩ Hào cho biết các mức độ của sốc phản vệ khác nhau, nếu diễn biến nhẹ với những triệu chứng đau đầu, sợ hãi, chóng mặt, có thể có nổi mày đay, mẩn ngứa, phù Quincke, nôn hoặc buồn nôn, đau bụng, đái ỉa không tự chủ, nhịp tim nhanh, huyết áp tụt, khó thở.
Diễn biến trung bình, bệnh nhân hoảng hốt, sợ chết, choáng váng, ngứa ran khắp người, khó thở, co giật, đôi khi hôn mê, đau bụng, da tím tái, niêm mạc nhợt, đồng tử giãn, mạch nhanh nhỏ, huyết áp tụt hoặc không đo được.
Diễn biến nặng, xảy ra ngay trong những phút đầu tiên với tốc độ chớp nhoáng. Người bệnh hôn mê, nghẹt thở, da tím tái, mạch huyết áp không đo được, tử vong sau vài phút, hãn hữu kéo dài vài giờ.
Sốc phản vệ có thể xảy ra rất sớm hay đôi khi muộn hơn sau một vài giờ, nhưng khi đã xảy ra sốc phản vệ, diễn tiến sẽ rất nhanh trong vòng 1–2 phút và chuyển sang trạng thái nguy kịch, lúc này rất khó để đảo ngược tình huống, có những trường hợp tử vong quá nhanh và bất ngờ ngay trước mặt đội ngũ bác sỹ có chuyên môn giỏi và phương tiện kỹ thuật cực kỳ hiện đại.