Cây bút bình luận Hal Brands đã có bài viết nhận định trên Bloomberg về việc 3 công dân Canada bị Trung Quốc bắt giữ sau khi Ottawa bắt bà Giám đốc tài chính Huawei Mạnh Vãn Chu.
Có lẽ sẽ không còn thời điểm nào tốt hơn hiện tại để Bắc Kinh phá vỡ lợi thế chiến lược lớn nhất của Washington, bằng cách chia rẽ Mỹ với các đồng minh, đang hụt hẫng bởi những lời lẽ và chính sách của Tổng thống Donald Trump.
Tuy nhiên hành động thực tế của Bắc Kinh lại như đang nhắc nhở thế giới rằng họ nên lo sợ một Trung Quốc bá quyền hơn là một nước Mỹ thất thường.
Ví dụ mới nhất là phản ứng của Trung Quốc đối với việc Canada bắt giam bà Mạnh Vãn Chu - giám đốc tài chính của Huawei. Thời điểm vụ bắt giữ diễn ra cùng ngày với cuộc gặp giữa ông Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Buenos Aires, trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ - Trung đang bước vào giai đoạn hết sức nhạy cảm.
Tuy nhiên, dù cho ông Trump sau đó đã có một số phát biểu thiếu khôn khéo, thì các biểu hiện bên ngoài đều cho thấy đây là một nỗ lực hợp pháp nhằm thực thi luật pháp Mỹ mà Huawei đã vi phạm. Chính quyền Canada cũng chỉ đơn thuần thực hiện vụ bắt giữ theo quy định.
Đáng nói, Bắc Kinh đã đáp trả bằng cách bắt giữ 3 công dân Canada - một hình thức được xem là bắt giữ con tin kiểu hiện đại. Tờ New York Times đã ngụ ý, rằng công dân của tất cả các quốc gia thuộc nhóm Five Eyes (Mỹ, Anh, Canada, Úc và New Zealand) đều có thể phải đối mặt với tình huống tương tự.
Quyết định của Trung Quốc nhắm vào Canada chứ không phải Mỹ, cũng cho thấy chiến lược của Bắc Kinh là trừng phạt các quốc gia nhỏ, yếu hơn vì hợp tác với Washington, để từ đó khiến các nước này phải suy nghĩ kỹ về những tình huống tương tự trong tương lai. Lối tư duy này có nguy cơ làm tổn hại đến tinh thần mở cửa đáng chú ý mà Trung Quốc đề ra.
Các đồng minh của Mỹ - đặc biệt là Canada - đang vô cùng lo lắng về việc một nước Mỹ dưới thời Tổng thống Trump. Vị tổng thống thứ 45 của Mỹ là người cực kỳ khó đoán và sẵn sàng trừng phạt thuế quan thương mại với cả các đồng minh thân cận
Hệ thống liên minh của Mỹ, yếu tố giúp Washington có được tầm ảnh hưởng toàn cầu và lợi thế mà các đối thủ cạnh tranh chỉ có thể ghen tị, đang trải qua thử thách nghiêm trọng nhất trong nhiều thập kỷ.
Điều Trung Quốc nên làm trong tình huống này chính là tìm cách thay thế Mỹ trở thành cường quốc chính ở châu Á-Thái Bình Dương, cũng như trên toàn cầu. Một chiến lược thông minh, tinh tế sẽ làm bật nổi hành động "chơi đẹp" với các đồng minh của Mỹ, thông qua việc tôn trọng sự tranh chấp song phương; hạ thấp tham vọng địa chính trị ở châu Á-Thái Bình Dương và xa hơn nữa; tránh ngoại giao cưỡng chế hay các động thái nặng tay.
Ngoài ra, Bắc Kinh nên thể hiện sự ủng hộ với trật tự quốc tế tự do - như những gì ông Tập đã làm tại Diễn đàn Davos năm 2017. Tóm lại, Trung Quốc cần để cho Mỹ tự phá hủy hệ thống liên minh và phung phí những lợi thế mà nước này đã tạo ra trong nhiều thập kỷ.
Thế nhưng, thực tế là Bắc Kinh đang hành xử theo cách sẵn sàng bắt bớ người nước ngoài ngay với cả những lý do đáng ngờ nhất. Rõ ràng, vào thời điểm mà rất nhiều nhà quan sát quốc tế lo lắng về mối nguy hiểm do Tổng thống Trump tạo ra với trật tự quốc tế tự do, Trung Quốc lại thể hiện mình là mối đe dọa lớn hơn rất nhiều.