Diễn biến sát "Giờ G"
Theo Tsagrad TV (Nga), vào ngày 11/5, đúng một ngày trước khi ông Putin công bố quyết định thay Bộ trưởng Quốc phòng, khi Thủ tướng Nga Mikhail Mishustin công bố danh sách các ứng cử viên cấp bộ trưởng cho chính phủ mới.
Sau khi xem danh sách, nhiều người đã rất ngạc nhiên khi không thấy tên của Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu. Mới trước đó 2 ngày (9/5), người đứng đầu Bộ Quốc phòng Nga còn chủ trì lễ duyệt binh 79 năm Ngày Chiến thắng Phát xít.
Việc ông Shoigu vắng mặt danh sách các ứng cử viên cấp bộ trưởng cho chính phủ mới của Nga khiến nhiều người ngạc nhiên. Ảnh: NBC News
Trên thực tế, điều này không có gì lạ, bởi Bộ Quốc phòng thuộc khối lực lượng vũ trang và các vị trí này do Tổng thống Nga đề xuất. Lựa chọn nằm trong tay ông Putin. Song, theo Tsagrad TV, khả năng ông Shoigu từ chức Bộ trưởng Quốc phòng Nga cũng đã được đề cập từ lâu, và không chỉ đề cập một lần.
Tsagrad TV dẫn các nguồn tin nội bộ cho biết, người đứng đầu Bộ Quốc phòng Nga không phản đối việc rời cương vị của mình, vấn đề lớn nhất là chọn đúng thời điểm. Sự thay đổi cơ cấu trong chính phủ mới của Nga có thể là "cơ hội tốt" cho quyết định đó.
Trước khi quyền Phó Thủ tướng phụ trách kinh tế Andrei Belousov được đề cử thay ông Sergei Shoigu trở thành Bộ trưởng Quốc phòng, các nguồn tin nội bộ ở Nga dự đoán rằng vị trí này có thể thuộc về Thống đốc tỉnh Tula Alexey Dyumin – một nhân vật xuất sắc không kém và "xứng đáng được thăng tiến".
Tuy nhiên, các nguồn tin này cũng cho biết, ông Putin luôn thích những quyết định "không đi theo lối mòn", và điều đó mang tới kết quả gây bất ngờ.
Ông Shoigu rời vị trí vì không tạo được sự "đặc biệt" ở Ukraine?
Điện Kremlin cho biết, trong ngày 12/5, Tổng thống Putin đã ký sắc lệnh bổ nhiệm ông Shoigu làm Thư ký Hội đồng An ninh Nga. Quyết định bổ nhiệm được công bố ngay sau khi ông Putin đề cử ông Andrei Belousov thay thế vị trí của ông Shoigu.
Theo hãng thông tấn AFP (Pháp), việc ứng cử vào chức Bộ trưởng Quốc phòng của ông Belousov còn cần phải được Duma Quốc gia và Hội đồng Liên bang chấp thuận.
Đáng lưu ý, trong ngày 12/5, ông Putin đã đưa ra đề xuất cho các vị trí khác trong Nội các Nga, nhưng ông Shoigu là Bộ trưởng duy nhất trong danh sách có quyết định thay thế.
Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho hay, ông Putin quyết định trao vai trò Bộ trưởng Quốc phòng cho một quan chức dân sự bởi đã đến lúc Bộ Quốc phòng Nga "phải cởi mở với những ý tưởng đổi mới và tiên tiến".
Ông cho biết ngân sách quốc phòng ngày càng tăng của Nga "phải phù hợp với nền kinh tế rộng lớn của đất nước". Trong bối cảnh đó, ông Belousov trở thành ứng viên phù hợp.
Tổng thống Putin đã ký sắc lệnh bổ nhiệm ông Shoigu làm Thư ký Hội đồng An ninh Nga. Ảnh: WSJ
Ông Peskov lưu ý rằng, việc cải tổ Bộ Quốc phòng sẽ không ảnh hưởng tới "hoạt động quân sự" của Nga. Nói cách khác, Tướng Valery Gerasimov – Tổng tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang Nga sẽ tiếp tục giữ chức vụ và tiến hành các hoạt động hiện tại.
Một số nhà phân tích cho rằng, ông Shoigu phải rời vị trí vì không tạo được "sự đặc biệt" ở Ukraine. Theo AFP, ông Shoigu vốn được nhiều người coi là nhân vật đóng vai trò chủ chốt trong quyết định của ông Putin về việc đưa quân vào Ukraine.
"Nga đã kỳ vọng chiến dịch này sẽ nhanh chóng áp đảo lực lượng vũ trang Ukraine vốn có quy mô nhỏ hơn và được trang bị ít hơn nhiều so với Nga.
Tuy nhiên, trái với mong đợi, cuộc xung đột đã thúc đẩy Ukraine tăng cường phòng thủ chặt chẽ, tung những đòn giáng mạnh vào Nga, buộc lực lượng Nga phải rút nỗ lực giành quyền kiểm soát thủ đô Kiev, đồng thời tiến hành một cuộc phản công đẩy lực lượng Moscow ra khỏi Kharkiv (trong giai đoạn đầu chiến dịch đặc biệt)" – AFP cho hay.
Quyền Phó Thủ tướng phụ trách kinh tế Andrei Belousov được Tổng thống Putin đề cử thay ông Sergei Shoigu trở thành Bộ trưởng Quốc phòng. Ảnh: AP
Theo Viện nghiên cứu Chiến tranh (ISW, trụ sở tại Washington) ngày 5/5, ông Shoigu dường như đang cố gắng giảm bớt kỳ vọng của giới quân sự Nga trước chiến dịch tấn công mùa hè năm 2024, khi đưa ra những đánh giá thẳng thắn về các bước tiến của quân đội Nga trên chiến trường Ukraine, nhưng hạn chế đề cập tới các tuyên bố chắc nịch về thành công của Nga.
Trước đó, trong cuộc họp thường kỳ diễn ra vào tháng 12/2023, ông Shoigu cũng đã "hạ thấp" các hoạt động quân sự của Nga ở Ukraine như một phương pháp phòng thủ về mặt tinh thần, nhằm giảm bớt kỳ vọng của Moscow về chiến dịch kéo dài hàng tháng trời để giành quyền kiểm soát thành phố chiến lược Avdiivka.
"Ông Shoigu có thể đang ôm hy vọng làm giảm bớt sự kỳ vọng đối với chiến dịch tấn công của quân đội Nga trong mùa hè năm 2024, đặc biệt là trong bối cảnh quân đội Nga có thể phải đối mặt với một lực lượng vũ trang Ukraine được trang bị tốt hơn những gì bộ chị hủy quân sự Nga dự đoán" – ISW nhận định.
Nước cờ của ông Putin
Trong khi đó, theo Business Insider, việc nhà lãnh đạo Nga bổ nhiệm quan chức dân sự vào vị trí Bộ trưởng Quốc phòng cho thấy ông Putin đang kỳ vọng tổ hợp công nghiệp – quân sự sẽ là trụ cột chính của nền kinh tế Nga thời chiến, trong bối cảnh xung đột ở Ukraine đã bước sang năm thứ 3.
Bên cạnh đó, trang tin Mỹ nhận định, điều này cũng có thấy ông Putin "có thể đang chuẩn bị cho một cuộc đối đầu với NATO trong tương lai" và là chỉ dấu cho "một cuộc chiến kéo dài ở Ukraine".
"Việc bổ nhiệm ông Belousov vào vị trí Bộ trưởng Quốc phòng là một bước tiến đáng kể trong nỗ lực của ông Putin nhằm chuẩn bị các điều kiện kinh tế đầy đủ cho một cuộc chiến kéo dài" – Busines Insider dẫn lời các nhà phân tích nhận định.
Mark Galeotti, giám đốc công ty tư vấn Mayak Intelligence có trụ sở tại London cho rằng, ông Belousov sẽ đóng vai trò như một "quản trị viên tài chính".
Theo vị chuyên gia, do Tổng Tham mưu trưởng quân đội Nga Valery Gerasimov vẫn tiếp tục giữ vị trí và đóng vai trò chủ chốt trong việc chỉ đạo chiến dịch quân sự ở Ukraine nên tình hình chiến sự sẽ do ông Gerasimov báo cáo trực tiếp với Tổng thống Putin.
Trong bối cảnh đó, "việc có một chuyên gia về kinh tế - người từng nhấn mạnh tới sự cần thiết của việc quản lý nhiều ngành trong nền kinh tế để đáp ứng nhu cầu của công nghiệp quốc phòng – có phần hợp lý".