Các tàu chở ngũ cốc của Ukraine đã nối lại vận chuyển sau khi Moskva và Kiev đạt thỏa thuận về bảo đảm an toàn trên Biển Đen. Ảnh: AFP/TTXVN
Tuyến đường vận chuyển hàng hoá giữa Nga vả Ukraine đã không được đảm bảo bởi một thoả thuận chính thức kể từ tháng 7/2023, khi Moskva từ chối gia hạn Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen do Thổ Nhĩ Kỳ và Liên hợp quốc làm trung gian. Nga cho rằng Mỹ và EU đã không giữ đúng cam kết trong thỏa thuận khi ngăn chặn xuất khẩu thực phẩm và phân bón của Nga.
Theo nguồn tin của Reuters, các cuộc đàm phán gần đây do Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian theo sự thúc đẩy của Liên hợp quốc đã dẫn tới một thỏa thuận dự kiến nhằm “đảm bảo an toàn cho hoạt động vận tải thương mại ở Biển Đen” vào tháng trước.
Nguồn tin nói rằng mặc dù Kiev không chính thức ký kết thoả thuận này, nhưng họ đã đồng ý rằng Tổng thống Recep Tayyip Erdogan có thể công bố thỏa thuận này một ngày trước cuộc bầu cử địa phương ngày 31/3 ở Thổ Nhĩ Kỳ. Hiệp ước sẽ có hiệu lực ngay lập tức sau khi được công bố.
“Vào phút chót, Ukraine bất ngờ rút lui và thỏa thuận bị phá vỡ”, nguồn tin cho biết.
Theo dự thảo mà Reuters tiếp cận được, Ankara đã làm trung gian cho các thỏa thuận giữa Moskva và Kiev “về việc đảm bảo hoạt động đi lại tự do và an toàn cho các tàu buôn ở Biển Đen”, tuân thủ các công ước hàng hải.
Các bảo đảm sẽ không áp dụng đối với “tàu chiến, tàu dân sự chở hàng hóa quân sự”, trừ khi được tất cả các bên đồng ý.
Theo dự thảo thỏa thuận, cả Nga và Ukraine đều phải đưa ra các đảm bảo an ninh cho các tàu thương mại ở Biển Đen, cam kết không tấn công, bắt giữ hoặc khám xét chúng, miễn là chúng không chở hàng hoặc khai báo là hàng hóa phi quân sự.
Lý do khiến Kiev rút khỏi thoả thuận là chưa rõ ràng, nhưng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cáo buộc Nga nhắm mục tiêu vào cơ sở hạ tầng xuất khẩu ngũ cốc trong thỏa thuận ban đầu, qua đó khiến các quốc gia dễ bị tổn thương gặp rủi ro.
Phát biểu với các phóng viên hồi đầu năm nay, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov phủ nhận việc Moskva từng tấn công tàu Ukraine ở Biển Đen trong thời gian thỏa thuận ngũ cốc. Ông nói rằng một trong những lý do khiến Moskva không quay trở lại Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen là do Kiev lạm dụng tuyến đường vận chuyển trong suốt thỏa thuận.
“Ukraine đã sử dụng những lối đi an toàn tự do này để phóng vũ khí dưới dạng xuồng không người lái hải quân, gây thiệt hại cho các tàu và cảng của Nga”, ông Lavrov cho biết và nói thêm theo thỏa thuận cũ, chỉ có 3% số ngũ cốc của Ukraine được vận chuyển đến các quốc gia trong danh sách các nước có nhu cầu lớn nhất của Chương trình Lương thực Thế giới của Liên hợp quốc.