Đại dịch COVID-19 có lẽ đã khiến chúng ta học được thêm một vài kiến thức thú vị. Chẳng hạn như mọi người đều biết "aerosol" nghĩa là gì? Đó là những hạt nước nhỏ li ti dạng huyền phù có thể lơ lửng trong không khí.
Khi hắt hơi hoặc ho, bạn sẽ phát tán một đám mây aerosol vào môi trường. Đám mây đó có thể mang theo virus cúm thậm chí virus SARS-CoV-2 gây ra đại dịch COVID-19.
Nhưng cũng có một số thiết bị phát tán aerosol có lợi, chẳng hạn như bình xịt mũi mang theo thuốc thấm sâu vào niêm mạc trong xoang bạn. Bình xịt côn trùng phát tán các chất hóa học gây độc cho muỗi hoặc gián dưới dạng aerosol.
Bạn thử đoán xem còn gì nữa không?
Trong nghiên cứu mới đăng trên tạp chí Vật lý chất lỏng, các nhà khoa học đến từ Đại học Florida Atlantic cho biết một chiếc toilet cũng có thể phát tán hơn 10.000 hạt aerosol sau khi bạn giật nước.
Không cần phải nói có lẽ bạn cũng biết những hạt aerosol này sẽ mang theo những gì: Chất thải của bạn, có thể của cả những người trước đó kèm với vi khuẩn và vô số mầm bệnh!
Vì vậy, mẹo nhỏ ở đây là hãy đợi ít nhất 20 giây nếu vừa có người đi vệ sinh trước bạn giật nước rồi hãy vào phòng. Khi bạn xả nước toilet, hãy úp tấm che bệ ngồi xuống. Còn đối với các bồn đứng tiểu trong phòng vệ sinh nam có cảm biến tự động, chúng cần phải được lập trình với độ trễ nhất định để tránh xả nước và làm bắn các hạt aerosol lên người vẫn còn đang đứng ở đó.
Một cú giật nước trong bồn cầu phát tán hơn 10.000 hạt aerosol
Đó là những gì mà các nhà nghiên cứu tại Đại học Florida Atlantic đã khám phá ra sau khi dành 3 giờ đồng hồ và thực hiện hơn 100 cú xả nước với đủ mọi kịch bản trong nhà vệ sinh công cộng của một trường đại học.
Đây là một nhà vệ sinh có kích thước trung bình với 6 bồn tiểu đứng dành cho nam giới và 3 buồng vệ sinh với toilet tiêu chuẩn. Mỗi lần xả, bồn tiểu sẽ dùng 3,8 lít nước còn toilet dùng 4,8 lít.
Máy đo aerosol cho thấy sau khi xả nước, nồng độ các hạt 1 micromet trong nhà vệ sinh tăng lên tới 200%.
Trước đó 24 giờ, họ đã làm sạch sâu toàn bộ phòng vệ sinh, bật hệ thống thông gió 24/24 đồng thời đóng cửa tạm thời để loại bỏ toàn bộ các hạt aerosol vãng lai. Trong thí nghiệm vào ngày hôm sau, một máy đếm aerosol được đặt phía trước một bồn tiểu và một phòng toilet để đo sự chênh lệch các hạt trước và sau khi giật nước.
"Sau khoảng 3 tiếng đồng hồ làm thí nghiệm với hơn 100 lần xả, chúng tôi đo được nồng độ aerosol trong môi trường xung quanh tăng lên đáng kể. Tổng số giọt bắn ra trong mỗi lần xả nước lên tới hàng chục ngàn", giáo sư Siddhartha Verma đến từ Khoa Kỹ thuật Cơ khí Đại học Florida Atlantic cho biết.
Độ bắn cao của bồn tiểu đứng lên tới 69 cm còn toilet tiêu chuẩn với bệ ngồi là 109 cm. Các hạt được phát tán mạnh nhất có kích thước từ 0,5 đến 1 micromet, nhỏ hơn 100 lần so với sợi tóc người. Mật độ của chúng tăng lên tới hơn 200% sau cú xả nước. Các hạt có kích thước từ 0,3-0,5 micromet tăng gần 70%, các hạt to nhất có kích thước từ 1-3 micromet tăng 50%.
Kết quả đo của máy cũng cho thấy đa số các giọt aerosol trong nhà vệ sinh phải mất 20 giây mới có thể lắng xuống. Do đó, đây có thể là thời gian an toàn mà bạn cần đợi trước khi có một người vừa xả nước trong nhà vệ sinh.
Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cho biết việc đóng nắp bồn cầu (nếu có) có thể giúp ích. Hành động văn minh này có thể làm giảm mật độ aerosol phát tán nhưng họ cảnh báo vẫn sẽ có các giọt nước thoát ra được bên ngoài qua kẽ hở.
Vì vậy, đợi chờ vẫn là một chiến lược an toàn hơn cả trước khi bạn bước vào một phòng vệ sinh có ai đó vừa mới đi ra.
Nguy cơ lây nhiễm nhiều mầm bệnh, bao gồm cả COVID-19
"Cả bồn cầu và bồn tiểu đứng đều tạo ra một lượng lớn các giọt có kích thước nhỏ hơn 3 micromet. Chúng gây ra nguy cơ lây truyền bệnh đáng kể nếu có chứa vi sinh vật lây nhiễm", giáo sư Verma cho biết. "Do kích thước nhỏ, những giọt nước này có thể lơ lửng rất lâu trong không khí".
Chúng ta biết rằng mầm bệnh ẩn náu trong nước đọng, nước tiểu, phân và chất nôn của con người. Nghiên cứu cho thấy virus SARS-CoV-2 có thể tồn tại trong phân lâu hơn cả trong dịch mũi họng.
Trước đó, virus Ebola cũng được tìm thấy trong chất thải nhà vệ sinh và các vụ lây nhiễm norovirus gây ngộ độc thực phẩm, viêm dạ dày và bệnh Legionnaire từ nhà vệ sinh công cộng cũng không phải hiếm.
Mô hình toán học trước đây cũng đã chỉ ra những cú xả nước trong nhà vệ sinh có thể phát tán vi trùng xa tới vài mét, và ở độ cao có thể chạm tới đường hô hấp của con người.
Trong thời kỳ đại dịch COVID-19, vấn đề càng trở nên đáng lo ngại hơn. Nhóm tác giả nghiên cứu tại Đại học Florida Atlantic cho biết các nhà vệ sinh công cộng hiện nay phần lớn đều có kích thước nhỏ và thông gió kém.
Lưu lượng phục vụ cao mỗi ngày và vệ sinh lau chùi không thường xuyên có thể làm tăng nguy cơ lây nhiễm COVID-19.
Vì vậy, đó là một khuyến cáo dành cho các chủ sở hữu tòa nhà, cần phải cải thiện hệ thống thông gió trong nhà vệ sinh của mình và lau chùi thường xuyên ít nhất 2 lần mỗi ngày.
Đối với người sử dụng, các nhà khoa học cho biết họ nên chờ ít nhất 20 giây trước khi bước vào một phòng vệ sinh có người vừa xả nước. Sau đó, hãy đậy nắp bồn cầu, giật nước và ra khỏi đó càng sớm càng tốt.