Hải Thượng Lãn Ông cho rằng: “Vô cớ đổ mồ hôi có hai loại tự hãn và đạo hãn. Tự hãn thì bất cứ lúc nào tự nhiên mồ hôi chảy ra đầm đìa do dương hư. Đạo hãn thì lúc ngủ mồ hôi mới chảy ra ướt khắp mình như tắm, khi tỉnh dậy thì hết là do âm hư”. Sau đây là một số bài thuốc phòng trị chứng này.
Trẻ khi ngủ hoặc chơi đùa mồ hôi chảy đầm đìa, sờ thấy lạnh, da nhợt nhạt do dương hư (tự hãn). Phép trị: bổ khí liễm hãn.
Bài 1 - Ngọc bình phong tán: hoàng kỳ 16g, bạch truật 12g, phòng phong 10g. Sắc uống. Tác dụng: ích khí, kiện tỳ, cố biểu chỉ hãn. Bài này thích hợp với trẻ mồ hôi ra mướt mát, người nóng hâm hấp, sợ lạnh.
Bài 2 - Quế chi gia phụ tử thang: bạch thược 10g, quế chi 10g, cam thảo 4g, phụ tử 6g, sinh khương 3 lát, hồng táo 3 quả. Sắc uống. Tác dụng: điều hòa doanh vệ, hồi dương, cố biểu. Trị ra mồ hôi nhiều, sợ gió.
Bài 3 - Nhân sâm hoàng kỳ thang gia giảm: nhân sâm 8g, hoàng kỳ 8g, bạch truật 8g, phục linh 8g, cam thảo 4g, đại táo 3 quả, thần khúc 8g, trần bì 8g. Sắc uống. Trị tỳ vị khí hư, tinh thần mệt mỏi, sợ lạnh tự ra mồ hôi. Thích hợp với trẻ bị chứng tự hãn lâu ngày, ăn kém, người gầy.
Trẻ đêm ngủ ra nhiều mồ hôi, sờ thấy nóng, tiểu vàng, đại tiện táo do âm hư nội nhiệt (đạo hãn). Phép trị: bổ âm liễm hãn.
Bài 1 - Toan táo nhân thang gia giảm: đương quy 8g, bạch thược 8g, sinh địa 8g, nhân sâm 10g, hoàng kỳ 10g, toan táo nhân 8g, ngũ vị tử 6g, tri mẫu 8g, hoàng bá 8g. Sắc uống. Tác dụng: dưỡng tâm, thanh nhiệt, an thần.Trị hư lao hư phiền, ngủ ít mồ hôi trộm. Dùng tốt với trẻ đạo hãn khi ngủ hay giật mình.
Bài 2 - Đương quy lục hoàng thang gia giảm: đương quy 8g, sinh địa 12g, thục địa 12g, hoàng kỳ 8g, hoàng cầm 6g, hoàng bá 6g, hoàng liên 6g. Sắc uống. Tác dụng: tả hỏa tư âm, bổ khí huyết, cố biểu chỉ hãn. Trị âm hư hỏa vượng, mồ hôi trộm, tâm phiền. Dùng tốt với trẻ đạo hãn người nóng sốt, tâm nhiệt.
Bài 3 - Lục vị địa hoàng gia giảm: thục địa 12g, hoài sơn 12, đơn bì 12g, sơn thù 10g, phục linh 10g, trạch tả 6g, mạch môn 12g, ngũ vị 12g. Sắc uống. Tác dụng: bổ thận tư phế. Trị mồ hôi tự ra, gầy yếu ho khan.
Lưu ý: Trẻ lớn có thể dùng liều gấp đôi. Người thể trạng nóng (âm hư) hạn chế món ăn vị thuốc có vị cay, mặn, ngọt; người lạnh (dương hư) kiêng món ăn vị thuốc chua, đắng, lạnh quá.