Chuẩn bị trước khi sơ cứu
ThS.BS Vũ Đình Hùng, Khoa Cấp cứu và Hồi sức tích cực, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội cho biết sơ cấp cứu người bị tai nạn giao thông đúng cách, đúng trình tự có thể cứu tính mạng nạn nhân trong thời điểm vừa xảy ra tai nạn.
Nhưng nếu người sơ cứu không biết cách thì có thể làm tình trạng bệnh nhân nặng thêm, đôi khi ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng của người tham gia cấp cứu.
Theo Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, khi xảy ra TNGT, những nạn nhân được sơ cấp cứu tại chỗ rất ít, chỉ đạt tỷ lệ chưa đến 10%. Việc sơ cứu sai cách có thể làm tình trạng bệnh nhân nặng thêm, đôi khi ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng của người tham gia cấp cứu.
Những chấn thương thường gặp do tai nạn giao thông như chấn thương sọ não, cột sống, ngực, bụng, vết thương động mạch, gãy xương và tổn thương mô mềm.
Sơ cứu TNGT đúng cách giúp người bị nạn ít nguy cơ tử vong hơn
Trước khi tiến hành cấp cứu cần phải quan sát, loại bỏ hoặc tránh các yếu tố nguy hiểm tại hiện trường như cháy, nổ, điện, nước, chất độc, hóa chất… Các yếu tố đó có thể làm nặng thêm tình trạng nạn nhân và gây nguy hiểm cho người sơ cứu nạn nhân.
Đồng thời phải có động tác cảnh báo hiện trường để tránh nguy cơ cho người xung quanh và phục vụ công tác điều tra sau này. Cần chú ý loại bỏ hoặc tránh ngay các mối nguy hiểm từ hiện trường (kể cả nạn nhân) như chất tiết, máu từ vết thương có thể là tác nhân lây nhiễm bệnh cho người sơ cứu (HIV, viêm gan).
Tốt nhất có thể sử dụng găng tay. Nếu trong tình huống không có găng tay, tránh máu hoặc chất dịch lây nhiễm qua vết thương hở trên cơ thể người sơ cứu nạn nhân.
Trước khi sơ cứu nạn nhân, hãy gọi yêu cầu sự trợ giúp từ những người khác và hãy gọi cho Đơn vị cấp cứu 115 trước khi sơ cứu nạn nhân.
Thạc sĩ Hùng cho biết cần tránh di chuyển nạn nhân khi chưa đánh giá tổn thương, trừ khi có nguy cơ nguy hiểm từ hiện trường. Trường hợp bắt buộc phải di chuyển nạn nhân ra khỏi hiện trường, cần tránh các động tác làm xoắn vặn, gập cổ, gập người.
Tốt nhất là có nhiều người hỗ trợ để giữ thẳng lưng, cổ trong quá trình di chuyển. Nếu nạn nhân có gãy xương chi gây biến dạng gập góc, cố gắng giữ nguyên tư thế biến dạng khi di chuyển.
Sơ cứu theo A, B, C, D, E
Sau khi gọi sự hỗ trợ, người sơ cứu nên tuần tự thực hiện các bước A, B, C, D, E. Nếu tiến hành đúng cách, đúng trình tự có thể cứu tính mạng cho nạn nhân trong thời điểm vừa xảy ra tai nạn.
+ Đường thở (A - Airway):
Đầu tiên cần nhận biết bệnh nhân có tỉnh không. Nếu bệnh nhân tỉnh, có thể nói được thì đường thở có thể ổn định. Nếu nạn nhân nôn, nghiêng nhẹ đầu sang một bên để chất nôn chảy ra ngoài, tránh sặc vào phổi nạn nhân. Nếu bệnh nhân không tỉnh, dùng khăn hoặc vải sạch lau đờm dãi, mở miệng kiểm tra dị vật, khai thông đường thở. Giữ nạn nhân ở tư thế cổ ưỡn, nâng hàm.
+ Hô hấp (B - Breathing):
Nếu nạn nhân hôn mê, cần kiểm tra xem nạn nhân còn thở không. Nạn nhân hôn mê, không thở hoặc thở ngáp tức là nạn nhân bị ngừng tuần hoàn.
Ngay lập tức tiến hành hồi sinh tim phổi cho nạn nhân bằng cách đặt cườm hai tay vào 1/3 dưới xương ức của nạn nhân, ép tim nhanh và mạnh (tần số 100 - 120 lần mỗi phút, độ sâu mỗi lần ép tim 5cm).
Ép tim liên tục cho đến khi nhân viên cấp cứu ngoại viện tới hiện trường. Nếu có nhiều người sơ cứu tại hiện trường thì thay đổi người ép tim mỗi 2 - 3 phút.
Tuân thủ các bước sơ cứu
Nếu nạn nhân khó thở, hãy nới rộng quần áo, cho nạn nhân nằm đầu cao. Nếu có vết thương phì phò máu khí ở vùng ngực, hãy băng kín vết thương. Nếu vết thương ngực có dị vật, không tự ý rút dị vật, chỉ dùng băng sạch quấn quanh chân dị vật.
+ Tuần hoàn (C - Circulation):
Chảy máu là nguyên nhân chính gây nên tình trạng sốc, vết thương chảy máu cũng là chấn thương thường gặp nhất khi bị TNGT. Đối với vết thương chảy máu không có dị vật thì hãy dùng miếng vải sạch ép vào vị trí vết thương và băng chặt vết thương.
Trường hợp vết thương có dị vật thì không được rút dị vật ra vì có thể làm cho máu chảy nhiều hơn. Tiến hành xử trí theo các bước sau: dùng tay ép chặt mép vết thương, chèn vải hoặc gạc quanh dị vật rồi băng chặt cố định. Lưu ý không băng trùm lên dị vật.
+ Thần kinh (D - Disability):
Gọi to xem nạn nhân có tỉnh không. Nếu nạn nhân bất tỉnh chú ý cố định cột sống cổ bằng cách để nạn nhân nằm ngửa, cố định cột sống cổ bằng nẹp hoặc vật cứng chèn hai bên vai để giữ cho cột sống cổ luôn thẳng.
Nếu cần thiết phải di chuyển nạn nhân, cần có nhiều người đứng cùng bên để giữ thẳng trục lưng và cổ, một người giữ trục cột sống cổ thẳng bằng hai tay giữ hai bên cột sống cổ.
Trong hoàn cảnh tai nạn không có nhân viên y tế và hộp dụng cụ chăm sóc y tế, hãy tận dụng những vật phù hợp xung quanh để sơ cứu cho nạn nhân như miếng vải sạch, khăn sạch, hoặc quần áo làm dụng cụ băng/cầm máu.
Dùng thanh gỗ, thanh kim loại dài, cứng làm nẹp. Dùng gối, túi nặng, bao cát làm vật cố định cột sống cổ bằng cách chèn hai bên cổ nạn nhân. Nên trang bị túi hoặc hộp dụng cụ sơ cứu trên xe ô tô.
Kiểm tra vùng đầu, nếu có vết thương hãy băng quanh đầu để cầm máu.
+ Bộc lộ (E - Expose):
Nới rộng quần áo kiểm tra toàn thân, chú ý các vị trí thấm máu ở quần áo. Kiểm tra các chi xem có điểm gãy xương không. Vị trí gãy xương là vị trí nhìn thấy chi biến dạng, sưng nề và nạn nhân đau nhiều.
Chú ý dùng nẹp cứng để cố định chi bị gãy, cố gắng giữ nguyên tư thế của chi gãy, không tự ý kéo nắn vì xương gãy có thể làm tổn thương thêm mạch máu hoặc các mô mềm xung quanh.