Bắc Kinh phải trả giá khi cản trở tự do trên biển

Bộ Ngoại giao Mỹ đã có phát ngôn mạnh mẽ về hành vi quấy rối của Trung Quốc đối với các hoạt động dầu khí của Malaysia và Việt Nam ở Biển Đông.

Phát ngôn viên Morgan Ortagus đã chỉ trích Bắc Kinh "tiếp tục can thiệp vào các hoạt động dầu khí lâu đời của Việt Nam", đặt ra câu hỏi nghiêm túc về cam kết của Trung Quốc để giải quyết hòa bình các tranh chấp trên biển.

Bộ Ngoại giao Mỹ đã đúng khi "nổ phát súng" ngoại giao với Bắc Kinh nhưng Mỹ và các đối tác cần phải làm nhiều hơn để Trung Quốc kiềm chế các tàu hải cảnh và tàu dân quân trước khi gây ra một vụ va chạm nguy hiểm, có thể dẫn đến một cuộc khủng hoảng rộng lớn hơn.

Tình hình ngoài khơi bờ biển Việt Nam đã thu hút nhiều sự chú ý nhất thời gian qua, nhưng hành vi bắt nạt của Trung Quốc bắt đầu vào tháng 5 ở phía bên kia Biển Đông.

Hai tàu hợp đồng với một công ty con của Royal Dutch Shell (Hà Lan) hoàn thành hoạt động thường xuyên từ bang Malaysia Sar Sarawak đến giàn khoan hoạt động ngoài khơi bờ biển ở Biển Đông vào ngày 21/5 thì mọi thứ trở nên tồi tệ. Tàu hải cảnh Haijing 35111 của Trung Quốc xuất hiện. Với tốc độ cao, tàu Trung Quốc đi vòng quanh các tàu thương mại này, tiếp cận trong phạm vi 80 mét.

Những hành động này đã được Sáng kiến ​​Minh bạch Hàng hải Châu Á của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ghi nhận bằng cách sử dụng các tín hiệu nhận diện. Vụ việc là một phần trong nỗ lực kéo dài hai tuần của Haijing 35111 để quấy rối và cản trở các hoạt động khoan dầu của công ty Shell. Cuối tháng 5, tàu Trung Quốc đã bỏ cuộc và quay trở lại cảng ở tỉnh Hải Nam, Trung Quốc, nhưng điều này kéo dài không lâu.

Tàu Trung Quốc đã có các hành động mạo hiểm tương tự ngoài khơi bờ biển Malaysia để tạo ra mối đe dọa va chạm để gây áp lực với Việt Nam.

Thất bại trong việc cản trở hoạt động khoan dầu của Việt Nam và Malaysia, nhưng tàu khảo sát Hải Dương 8 của Trung Quốc đã tiến vào vùng biển Việt Nam ngày 3/7 và bắt đầu thực hiện khảo sát dầu khí.

Hoạt động khảo sát này diễn ra trái phép trong vùng biển mà Việt Nam có quyền chủ quyền và quyền tài phán không thể chối cãi, theo xác định của luật pháp quốc tế.

Các lực lượng chức năng trên biển của Việt Nam đã thực thi và bảo vệ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán của Việt Nam phù hợp với luật pháp quốc tế.

Đầu tháng 8, một tàu khảo sát thuộc sở hữu nhà nước khác của Trung Quốc, Shi Yan 2, cũng đã tiến hành khảo sát ở vùng biển Malaysia, bao gồm khu vực mà các giàn khoan dầu khí do Shell và các công ty khác ký hợp đồng vận hành.

Không có giải pháp quân sự cho cách hành xử "bắt nạt" này của Trung Quốc. Nếu Washington muốn ngăn chặn một cuộc khủng hoảng và chứng minh rằng họ nghiêm túc trong việc bảo vệ tự do hàng hải, thì họ sẽ cần một chiến lược kinh tế và ngoại giao mạnh mẽ.

Mục tiêu nên là cho các nhà lãnh đạo Trung Quốc hiểu rằng họ sẽ mất nhiều hơn so với những lợi ích họ đạt được từ cách hành xử cưỡng ép ở khu vực.

Một chiến lược như vậy phải bắt đầu bằng việc Bộ Ngoại giao Mỹ kêu gọi các quốc gia khác bao gồm các nước Châu Âu, Nhật Bản, Ấn Độ và Úc cùng lên tiếng yêu cầu Trung Quốc tuân thủ các nghĩa vụ pháp lý của mình. Càng nhiều nước lên tiếng yêu cầu Bắc Kinh thay đổi hành vi của mình, cái giá mà Trung Quốc phải trả sẽ càng cao.

Washington và các đồng minh nên kết hợp điều này với việc áp đặt các ảnh hưởng kinh tế trực tiếp. Nếu Trung Quốc muốn dựa vào các lực lượng quân sự đóng giả dân sự và bán quân sự để cưỡng ép các nước láng giềng, thì những lực lượng nên bị "vạch mặt".

Washington nên ngăn chặn các thực thể này kinh doanh tại Mỹ hoặc tiếp cận thị trường tài chính quốc tế thông qua phương tiện như Đạo luật trừng phạt Biển Đông, hiện tại đang đệ lên ở cả Thượng viện và Hạ Viện.

Trung Quốc đang tham gia vào một chiến dịch bắt nạt, đe dọa và bạo lực bán quân sự có tính chất dài hạn đối với Việt Nam, Malaysia và Philippines. Việc theo đuổi các yêu sách chủ quyền coi thường luật pháp quốc tế một cách hung hăng của Trung Quốc là một thách thức nghiêm trọng đối với trật tự trên biển và ổn định khu vực.