Thời xưa, mà đôi khi ngay cả hiện tại bây giờ, mỗi khi có đứa trẻ khóc đêm hoặc mè nheo nghịch ngợm thì bố mẹ, người lớn thường đánh tiếng: "Nín ngay đi, không ông Ba Bị nghe thấy bây giờ!" hoặc "Ông Ba Bị ơi, có đứa trẻ hư này...!".
Ông Ba Bị (hay ông Kẹ) là "nhân vật" hay được sử dụng để người xưa đem ra dọa trẻ con mỗi khi khó bảo từ rất lâu rồi. Cụ thể hình tượng về ông Ba Bị ra đời từ khi nào thì không ai nắm rõ nhưng nó đã đi cùng với dân gian Việt Nam suốt bao đời nay.
Ông Ba Bị là gì?
Theo Wikipedia giải nghĩa: "Ông kẹ hay ông ba bị, ngáo ộp (tiếng Anh: bogeyman, boogeyman, bogieman hay boogie man) là một sinh vật hư cấu thường được người lớn sử dụng để dọa trẻ em, khiến chúng phải ngoan hoặc nghe theo lời mình.
Đây là một con quái vật không có hình thù rõ ràng, ở mỗi vùng văn hóa lại có những miêu tả khác nhau. Cha mẹ thường cảnh báo với những đứa con nhỏ của mình rằng nếu không ngoan thì ông kẹ sẽ đến bắt chúng đi".
Còn theo Việt Nam tự điển của Khai Trí Tiến Đức (1931), trang 21, có nói: "Ba bị: Tên gọi một hình người quái dị bịa ra để dọa trẻ con. (Nghĩa khác) Xấu xí, tồi tàn: Bộ quần áo ba bị. Thiếu nhân cách, lăng nhăng, chẳng ra gì: Anh chàng ba bị, Đồ ba bị".
Còn trong một cuốn từ điển khác, cụ thể là Từ điển tiếng Việt của Trung tâm Từ điển học (2007) do Hoàng Phê chủ biên thì định nghĩa “Ba bị: Giống quái lạ người ta bịa ra để dọa trẻ con: Ba bị chín quai, 12 con mắt. Nghĩa bóng là tồi tàn, xấu xí: Đồ ba bị”.
Thế nhưng dù là ở định nghĩa nào thì chúng ta cũng có thể thấy rằng ở đó, ông ba bị hiện lên khá chung chung, chỉ đơn giản là "hình người quái dị" được bịa ra còn cụ thể quái dị như thế nào, đáng sợ như thế nào thì không hề nhắc tới.
Và đương nhiên, những câu chuyện, dị bản, giai thoại về ông Ba Bị ở ngoài dân gian có những mô tả nhiều hơn thế rất nhiều.
Đầu tiên, ông Ba Bị được mô tả là người đàn ông có hình dáng to lớn khổng lồ, phủ trên mình là chiếc áo choàng rách rưới liền với mũ áo che lụp xụp xuống mặt. Đáng sợ hơn còn là vẻ ngoài xấu xí, thô kệch với 9 quai, 12 con mắt luôn chằm chằm nhìn vào người đối diện.
Và theo lời của người xưa, sở thích lớn nhất của hung thần này là bắt cóc trẻ con! Đó cũng là yếu tố quan trọng để họ có thể đem ông Ba Bị ra răn đe trẻ nhỏ mỗi lúc chúng nghịch ngợm hay hư hỗn.
Ngoài ra, theo một số dị bản khác, vào khoảng giữa thế kỷ 17, ở vùng ven biển duyên hải các tỉnh miền Trung trở ra Bắc, mất mùa diễn ra liên miên, thêm vào đó, tình trạng bắt cóc trẻ em cũng tăng mạnh.
Những kẻ thủ ác thường đi từ biển vào, chúng thường đi thành tốp 6 người, cứ 2 người thì vác 1 cái túi cói rất to nên có tên là "Ba Bị". Mặt khác mỗi cái bị lại có 3 quai, nên cả tốp 6 người gọi là "9 quai, 12 con mắt".
Mỗi khi đặt chân vào đất liền, chúng thường lượn lờ khắp nơi để rình rập rồi bắt lấy những đứa trẻ vô tâm đứng 1 mình rồi sau đó chạy thẳng ra biển bỏ trốn.
Do tình trạng này xảy ra quá nhiều và để lại nỗi đau quá lớn cho các gia đình bị hại cũng như nỗi sợ hãi cho mọi người xung quanh, dần dần, dân gian lấy hình tượng ông ba bị xấu xí, đáng sợ để răn đe trẻ em, tránh những tình huống đáng sợ đó.
Những lời đồn này cũng phần nào lý giải được cái tên gọi Ba Bị cũng như "thói quen" bắt cóc trẻ em của hung thần này dù cho không ai có thể kiểm chứng được chắc chắn. Nhưng không thể phủ nhận, hình tượng ông Ba Bị đã quá đỗi quen thuộc đối với tất cả chúng ta.
Những ông Ba Bị nổi tiếng thế giới
Thực tế, không chỉ ở Việt Nam, ông Ba Bị có rất nhiều phiên bản khác nhau trên thế giới; hình dáng, tính tình cũng có đôi chút khác biệt để phù hợp với từng nền văn hóa khác nhau. Tính ra, khi nhắc đến Ba Bị (tiếng anh là Boogeyman) thì đó không phải một chủng loài nhất định mà là rất nhiều dạng "tồn tại" khác nhau.
Nói chúng là những sinh vật đa dạng bậc nhất thế giới có vẻ cũng không quá khoa trương. Nếu như ở Việt Nam người ta gọi là Ba Bị thì ở Thổ Nhĩ Kỳ sẽ có tên là Ocu, tương tự ở Bulgary là Torbalan, hay các quốc gia Đông Âu là Babaroga... nhưng quen thuộc nhất đối với các nước phương Tây có lẽ vẫn là Boogeyman.
Theo trang Mythology, những tài liệu tham khảo đầu tiên ghi chép về sinh vật huyền thoại này xuất hiện khoảng những năm 1500, tuy nhiên người ta tin rằng, những Ba Bị đáng sợ này tồn tại từ lâu hơn thế rất nhiều.
Có hàng trăm cái tên khác nhau cho các Ba Bị (bogeyman) trên khắp thế giới - mỗi cái có một câu chuyện thú vị riêng. Cũng bởi vậy, rất khó để xác định đâu là quốc gia đầu tiên sinh vật này ra đời nhưng chắc chắn rằng, dù ở trong nhân dạng nào, chúng cũng thích ẩn nấp trong bóng tối của màn đêm và nạn nhân chính của nó là những đứa trẻ nghịch ngợm, không nghe lời cha mẹ.
Về hình dáng ngoài, khác biệt so với Việt Nam, trên thế giới có rất nhiều mô tả về Ba Bị khác nhau. Có người cho rằng Ba Bị có móng tay dài và cứng, thứ mà chúng sử dụng để cào vào tấm kính cửa sổ vào giữa đêm. Cũng có người cho rằng Ba Bị sở hữu đôi mắt đỏ ngầu, đầy ám ảnh đối với những đứa trẻ mạo hiểm ra ngoài sau khi trời tối.
Một số Ba Bị được cho là có vẻ ngoài giống động vật rất dễ thương, trong khi một số khác lại được cho là những con người hay phù thủy độc ác.
Thực tế, đó cũng chính là điểm thú vị của Ba Bị, chúng có sức sống mãnh liệt trong hàng trăm nền văn hóa dân gian. Và sau đây là những phiên bản nổi tiếng nhất:
1. El Coco
El Coco (còn được gọi là Coco Man) được biết đến là hung thần của nhiều trẻ em gốc Tây Ban Nha và Latinh. Con quái vật kỳ lạ này không có ngoại hình cụ thể, nhưng được cho là sẽ rất "khủng khiếp khi nhìn vào". Ở một số vùng, Coco Man được cho là có sức mạnh biến thành vật thể mà trẻ em sợ hãi nhất.
El Coco thường trèo lên mái nhà của những đứa trẻ không vâng lời cha mẹ và đợi cho đến khi chúng ngủ thiếp đi. Sau đó, lẻn vào phòng của đứa trẻ nghịch ngợm và bắt cóc chúng cho bữa ăn tiếp theo.
2. Babaroga
Babaroga được coi là Ba Bị có xuất xứ ở Đông Âu và rất khao khát những đứa trẻ không vâng lời. Sinh vật này được cho là một bà già có sừng lớn trên đầu. Cô rình rập con mồi vào ban đêm và đưa chúng trở về nơi ẩn náu tối tăm nơi cô nuốt chửng chúng.
Babaroga được cho là mang theo một chiếc túi to và luôn sẵn sàng đi đến trước cửa phòng trẻ em hư hỗn để ra tay trong đêm tối.
3. Tata Duende
Tata Duende đến từ Mỹ Latinh và nổi bật nhất trong văn hóa dân gian Maya và Mestizo. Người ta nói rằng Tata Duende (tạm dịch là Ông nội yêu tinh) là người bảo vệ rừng rậm.
Tuy nhiên, đôi lúc anh cũng có thể rất tinh nghịch. Nếu Tata Duende tìm thấy một đứa trẻ nghịch ngợm, anh ta sẽ dụ chúng vào rừng và cố gắng cắn đứt ngón tay cái của chúng.
4. Namahage
Ở gần chúng ta hơn một chút là Namahage - là một con quỷ Nhật Bản chuyên săn lùng những đứa trẻ không vâng lời, lười biếng hoặc hay khóc lóc. Người ta kể rằng, Namahage thậm chí còn "manh động" đến độ sẽ đi lang thang trên đường phố trong đêm rồi gọi to: "Có em bé nào khóc không?"
5. Uomo Nero
Nero có lẽ sẽ là Ba Bị hiếm hoi không gắn liền với lời đồn ăn thịt trẻ em, tuy nhiên, sự đáng sợ của sinh vật này có lẽ không hề kém cạnh bất cứ "anh em" nào khác trên khắp thế giới.
Chúng thường đội mũ che mặt rồi bắt đi những đứa trẻ không vâng lời rồi kéo chúng đến một nơi đáng sợ để sống cùng trong vòng một năm.
6. Night Hag
Night Hag - hay còn gọi là Quỷ đêm là một linh hồn xấu xa thường đem đến ác mộng cho mọi người. Chúng chuyên đi săn lùng nỗi sợ hãi và ác mộng của nạn nhân. Khi bắt gặp con mồi thích hợp, Night Hag sẽ ngồi trên ngực nạn nhân khiến họ gặp ác mộng, khó ngủ và rơi vào trạng thái mơ màng.
Tham khảo nhiều nguồn