Giun đầu gai (tên khoa học là Gnathostoma spinigerum) là một loại giun tròn, sống ký sinh chủ yếu ở vách dạ dày các động vật ăn thịt sống như chó, mèo... Chúng đẻ trứng ở đây, sau đó trứng theo phân động vật ra ngoài, xuống các nguồn nước, bị các con lăng quăng đỏ cyclops nuốt và phát triển thành ấu trùng giai đoạn 1, rồi giai đoạn 2.
Sau đó lăng quăng bị các con vật sống dưới nước như cá, tôm, ếch, lươn, rắn... nuốt. Chúng phát triển ở cơ bắp các động vật này trở thành ấu trùng giai đoạn 3.
Nếu chúng ta ăn phải thịt những con vật mang ấu trùng giai đoạn 3 này chưa được nấu chín, khi vào dạ dày người, ấu trùng sẽ chui qua vách dạ dày, đi lang thang khắp nơi trong cơ thể như da, gan, phổi, mắt..., nguy hiểm nhất là vào não. Đi đến đâu, đầu và mình nhiều gai của giun sẽ tiết dịch gây viêm, hoại tử, xuất huyết ở vùng đó khiến bệnh nhân lên những cơn đau nhói, đau như xé thịt ở các cơ quan tương ứng.
Như vậy, người chỉ là ký chủ trung gian mang ấu trùng giai đoạn 3 của giun này. Cũng do người không phải là vật chủ chính của giun đầu gai nên trong cơ thể người ấu trùng không thể phát triển thành giun trưởng thành được. Chúng chỉ tạm ký sinh và di chuyển lang thang bên trong cơ thể gây ra những u cục và các triệu chứng lâm sàng do phản ứng viêm cùng với những mức độ tổn thương khác nhau tùy theo nơi ấu trùng di chuyển.
Không ăn gỏi cá, tiết canh, đồ tái sống để phòng nhiễm giun sán.
Viêm ruột, mù mắt, liệt chi và tử vong
Biểu hiện của nhiễm giun đầu gai rất đa dạng bởi chúng cư trú ở nhiều nơi và gây nên các triệu chứng lâm sàng ở đó. Các triệu chứng phụ thuộc vào từng vùng cơ thể mà ấu trùng di chuyển vào trong đó. Có thể cùng lúc một hay nhiều vùng liên quan đến.
Người bệnh nổi mề đay mạn tính; Nổi u cục có kích thước to nhỏ không đều, phù ấn không lõm, có tính di chuyển (hội chứng ấu trùng di chuyển dưới da và hội chứng ấu trùng di chuyển nội tạng); Có thể đau tại u cục hoặc sưng đau cơ; Áp-xe dưới da do ấu trùng ký sinh gây bội nhiễm...
Tại hệ hô hấp, giun gây đông đặc phổi hoặc xẹp phổi, tràn dịch màng phổi, tràn khí màng phổi, tràn dịch và khí màng phổi, người bệnh ho, đau ngực, khó thở, ho ra máu, ho ra giun.
Ấu trùng thường ký sinh ở gan, người bệnh đau ở hạ sườn phải, vùng thượng vị, có khối ở vùng hạ vị bên (P). Ở dạ dày gây đau dạ dày. Ấu trùng có thể lạc đến xoang bụng tạo thành các khối u ở bụng, người bệnh có dấu hiệu giống như viêm ruột thừa, viêm túi mật hoặc giả khối tổn thương ở ruột.
Tại giác quan: Với thị giác gây viêm mạch màng nho, viêm mống mắt, xuất huyết nội nhãn, tăng nhãn áp, sẹo hoặc bóc tách võng mạc khiến mắt bị giảm thị lực, mù, đau mắt hoặc sợ ánh sáng. Với thính giác gây giảm sức nghe hoặc ù tai.
Đặc biệt, nguy hiểm khi giun gây bệnh tại hệ thần kinh trung ương: Viêm tủy rễ thần kinh (hay gặp nhất), viêm não - tủy - rễ thần kinh, viêm não - màng não. Tình trạng này có thể gây ra tương tự hoặc xuất huyết dưới màng nhện. Đau liên quan đến thần kinh, tiếp theo sau đó có thể liệt hoặc giảm cảm giác một vài ngày.
Sự di chuyển các dấu chứng và triệu chứng thần kinh định vị (ví dụ như liệt dây thần kinh sọ não, liệt chi, tiểu không tự chủ) khá điển hình. Người bệnh sốt, cứng cổ hoặc sợ ánh sáng, tăng áp lực sọ não... Đặc biệt, ấu trùng sẽ phá hủy cấu trúc khi chúng chết bên trong não hoặc mắt.
Giun đầu gai gây nhiều bệnh nguy hiểm.
Lời khuyên của thầy thuốc
Để đề phòng bị nhiễm bệnh ấu trùng giun đầu gai, cần truyền thông giáo dục sức khỏe, cảnh báo cho cộng đồng người dân về các món ăn có nguy cơ bị nhiễm bệnh. Thực hiện “Ăn chín, uống nước đã đun sôi”. Tuyệt đối không ăn rau sống chưa rửa sạch, không uống nước lã. Không ăn những món ăn còn sống hoặc tái, nhất là các món thủy sản (cá, tôm, cua, ếch, lươn...) như gỏi cá, gỏi cua, gỏi tôm, tôm tái chanh..
Chỉ ăn những món đã được nấu thật chín, nhất là các món thủy, hải sản. Không để chó, mèo phóng uế bừa bãi. Không dùng phân tươi làm phân bón.