Sáu trong số bảy quan tài vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay tại khu khảo cổ Carajía ở Peru. Ảnh: Zadircito
Nằm ở vị trí cao trên những vách đá nguy hiểm của dãy Andes Peru, nhìn ra thung lũng Utcabamba, có một bộ sưu tập Sarcophagi (những cỗ quan tài) bí ẩn của Carajía (hay Karijia). Đây không phải là những cỗ quan tài chôn cất thông thường; được tạo hình từ đất sét, que và cỏ, chúng giống như những viên nang khổng lồ, thon dài, khuôn mặt của chúng được trang trí bằng đường viền với bộ hàm được phóng đại, nhìn chằm chằm xuống thung lũng bên dưới.
Làm thế nào mà tám chiếc quan tài này lại nằm ở độ cao hơn 200 mét so với đáy thung lũng? Những cá nhân bị chôn trong những cỗ quan này này là ai và họ thuộc về nền văn hóa nào?
Trên thực tế, khu vực này là địa điểm khảo cổ thời tiền Colombia nằm cách thành phố Chachapoyas 48 km về phía tây bắc. Nền văn minh tạo ra những quan tài này được cho là đã phát triển rực rỡ vào khoảng thế kỷ 15 sau Công nguyên, có trước thời Inca và đây vẫn là một nền văn minh là phần lớn các nhà khảo cổ vẫn chưa biết đến. Họ được gọi là người Chachapoya, còn được gọi là "Chiến binh trên mây", và các tập quán văn hóa cũng như ngôn ngữ của họ vẫn là những bí ẩn đang chờ được làm sáng tỏ. Họ nổi tiếng với các khu định cư trong rừng mây, chẳng hạn như Kuélap gần đó, nằm trên đỉnh núi cao 3000 mét, cũng như các xác ướp bên vách đá như quan tài ở Carajía.
Tàn tích của khu định cư rừng mây Kuélap gần đó. Rừng mây được đặc trưng bởi sự che phủ mây ở mức độ thấp liên tục, thường xuyên hoặc theo mùa. Ảnh: Pitxiquin
Ngoài nền văn minh bí ẩn đã tạo nên chúng, quá trình xây dựng những quan tài này còn đặt ra một bí ẩn khác. Làm thế nào người Chachapoya có thể vận chuyển vật liệu và di chuyển những công trình bằng đất sét khổng lồ này lên những vách đá nguy hiểm? Năng lực công nghệ và kỹ thuật cần thiết cho một kỳ tích như vậy nếu xét theo thời đại, thì đây thực sự là điều đáng chú ý.
Trên thực tế, phải đến giữa thế kỷ 19, các nhà nghiên cứu mới tiếp cận được những ngôi mộ trên vách đá để kiểm tra quan tài, xác định niên đại và cố gắng tìm ra ai đã tạo ra chúng và bằng cách nào. Họ suy đoán rằng những người xây dựng ban đầu đã sử dụng các phần lộ thiên tự nhiên, sau đó bị phá hủy, làm nền móng trong quá trình xây dựng.
Làm thế nào mà người xưa lại có thể xây dựng quan tài ở trên đó? Ảnh: BluesyPete
Không giống như những quan tài Chachapoya (purunmachus) khác, những quan tài Carajía rất độc đáo. Được làm bằng đất sét trắng, chúng có màu vàng son và màu đỏ mô tả các chi tiết như quần áo và đồ trang trí. Một số thậm chí còn có hộp sọ người thật nằm trên đầu quan tài, như trong bức ảnh này (một số chuyên gia cho rằng sự hiện diện của hộp sọ có thể cho thấy người được chôn ở đó là một chiến binh đã chết trong một trận chiến, nhưng điều này chưa được xác nhận).
Quan tài cùa Carajía bao gồm bảy công trình kiến trúc nguyên vẹn, trong đó công trình thứ tám có khả năng sụp đổ trong trận động đất năm 1928. Do vị trí nằm nghiêng của chúng, quan tài bị sập đã gây ra các lỗ hở ở những quan tài liền kề, tạo ra các lỗ dọc theo các cạnh tiếp giáp của chúng.
Điều này cho phép các nhà khoa học điều tra kỹ hơn những gì có bên trong quan tài và xác định những gì còn sót lại trong những quan tài khác mà không cần phải khoan sâu vào chúng, do đó bảo toàn được tính toàn vẹn của chúng. Bên trong quan tài đã mở, người ta phát hiện một xác ướp nằm trên da động vật và được bọc trong vải tang lễ. Nhiều đồ gốm và đồ vật khác nhau được tìm thấy đi cùng người đã khuất như đồ cúng.
Chiếc quan tài thứ 7 vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Ảnh: PsamatheM
Chiếc quan tài lớn nhất và đứng vững nhất, được cho là nơi an nghỉ cuối cùng của các quý tộc từ Kuélap, thống trị khung cảnh. Liền kề với những công trình kiến trúc hùng vĩ này là một công trình mặt đá ít trang trí công phu hơn mà các chuyên gia tin rằng từng là nơi chôn cất những thành viên cấp thấp hơn của xã hội Chachapoya.
Công trình xây dựng trên mặt đá ít trang trí công phu này có thể đã từng là nơi chôn cất những thành viên thấp hơn của xã hội Chachapoya. Ảnh: PsamatheM
Để tham quan quan tài, bạn có thể đi bộ từ Cruzpata gần đó đến điểm quan sát. Đây là một chuyến đi bộ vừa phải, chỉ mất khoảng 30 phút, với một số đoạn đường hơi khó. Mang giày chắc chắn, quần áo thoải mái là điều cần thiết và thuê một hướng dẫn viên địa phương ở Chachapoyas hoặc Cruzpata cũng có thể là một ý tưởng hay. Họ có thể cung cấp những hiểu biết có giá trị về lịch sử và ý nghĩa văn hóa của quan tài, đồng thời đảm bảo bạn đi theo con đường phù hợp nhất.
Bất chấp những bí ẩn vẫn chưa được giải đáp, quan tài của Carajía mang đến cái nhìn thoáng qua hấp dẫn về một nền văn minh đã mất. Vị trí, phương pháp xây dựng và sự tôn kính những người đã khuất đã vẽ nên bức tranh về một dân tộc tháo vát và giàu tinh thần. Việc khám phá sâu hơn và điều tra khảo cổ tỉ mỉ nắm giữ chìa khóa để mở khóa những bí mật mà những người canh gác thầm lặng của dãy Andes này nắm giữ.
Tham khảo: Atlasobscura; Earthlymission
