Hết cảnh trả tiền lẻ bằng kẹo
Vào một buổi chiều tháng bảy se lạnh ở Chitungwiza, một thị trấn cách Harare 25 km, thuộc Zimbabwe, Tanaka Diza đứng xếp hàng gần 20 phút để rút 20 USD tiền mặt.
Anh không xếp hàng tại máy ATM hay ngân hàng mà ở bên ngoài một cửa hàng đồ ăn nhanh, nơi Diza có thể nhận tiền mặt bằng cách sử dụng Innbucks, ứng dụng được đơn vị vận hành nhà hàng Simbisa Brands ra mắt vào năm 2021 để trả lại tiền lẻ.
"Hôm nay có một hàng đợi ngắn. Tôi nghĩ đó là do sự phổ biến ngày càng tăng của dịch vụ. Tôi thích Innbucks hơn vì bạn có thể sử dụng để mua thực phẩm và nhận tiền lẻ, đồng thời mức phí của họ khá hợp lý", Diza nói.
Lấy lại tiền lẻ sau khi mua hàng là một thách thức lớn ở Zimbabwe, vì không có đồng xu và một số tờ tiền mệnh giá nhỏ đang lưu hành. Để giải quyết vấn đề này, trước đây các thương nhân và nhà bán lẻ sẽ trả lại tiền thừa quy đổi bằng kẹo và phiếu giảm giá.
Innbucks được xây dựng để giải quyết thách thức đó tại các nhà hàng của Simbisa, bao gồm các cửa hàng địa phương của Nando's, Chicken Inn và Steers.
Tuy nhiên, trong những năm qua, InnBucks đã trở thành một trong những nền tảng công nghệ tài chính phổ biến nhất ở Zimbabwe. Nó cho phép người dùng nạp tiền, thực hiện thanh toán kỹ thuật số, chuyển tiền cho những người dùng Innbucks khác và thậm chí nhận các khoản vay.
Vào năm 2022, Innbucks nhận được giấy phép thông qua quan hệ đối tác với Ndoro, một ngân hàng tài chính vi mô, cho phép nền tảng hoạt động như một tổ chức tài chính nhận tiền gửi.
Ứng dụng hiện có 1,8 triệu người dùng và được xếp hạng là ứng dụng tài chính miễn phí phổ biến nhất của Zimbabwe trên cửa hàng Google Play.
Theo Ngân hàng Dự trữ Zimbabwe, Innbucks là một trong bốn tổ chức tài chính duy nhất báo cáo lợi nhuận vào năm 2022. Theo báo cáo của ngân hàng trung ương, nền tảng có nguồn vốn cốt lõi là 5,35 triệu USD, trở thành một trong những tổ chức tài chính lớn nhất trong nước.
Tiện lợi hơn xưa
Một số người Zimbabwe, như Beatrice Kuwengwa, 21 tuổi, sử dụng ứng dụng Innbucks để thanh toán hóa đơn và mua hàng. Tiền lẻ trả lại sẽ được để vào trong ví thay vì quy đổi thành kẹo hay những thứ khác.
"Tôi đã yêu cầu họ thay toán bằng ví Innbucks vì tôi sẽ sử dụng tiền dư sau hoặc gửi cho ai đó. Điều đó tốt hơn là buộc phải chuyển sang mua thứ gì đó bản thân mình không cần từ nhà hàng, nói cách khác là tốn tiền cho thứ không muốn", cô nói.
Ví kỹ thuật số cực kỳ phổ biến ở Zimbabwe, nơi phần lớn dân số không sử dụng dịch vụ ngân hàng.
Theo ngân hàng trung ương Zimbabwe, ở đất nước có khoảng 16 triệu dân, chỉ có 5,9 triệu thẻ ghi nợ và chưa đến 16.000 thẻ tín dụng được phát hành. Ngoài ra còn có ít hơn 650.000 người sử dụng ngân hàng Internet trong nước. Trong khi đó, ước tính có khoảng 7,1 triệu ví di động đang hoạt động ở Zimbabwe.
Khi nói đến dịch vụ ví kỹ thuật số, Innbucks đã vượt qua khỏi khuôn khổ hoạt động tại các cửa hàng. Patrick Manyangadze, Giám đốc điều hành, sáng lập công ty khởi nghiệp gọi xe và giao đồ ăn Hwindi cho biết: "Chúng tôi đã tích hợp Innbucks làm phương tiện thanh toán cho dịch vụ gọi xe và giao hàng của mình".
"Innbucks loại bỏ vấn đề phải trả lại tiền thừa vì người dùng có thể thanh toán chính xác số tiền bị tính phí. Ngoài ra, chúng tôi cũng có thể trả tiền cho tài xế ngay lập tức".
Ngay cả khi các nền tảng như Innbucks — và các đối thủ chính là EcoCash và O'Mari — trở nên phổ biến ở Zimbabwe, các chuyên gia tin rằng vẫn còn nhiều việc phải làm để cải thiện khả năng tiếp cận tài chính ở nước này.
Kinyanjui Mungai, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Quy tắc và Hòa nhập Tài chính (Cenfri), cho biết:
"Các đại lý và người bán phải được kết nối với bất kỳ nền tảng nào trong số này và nếu không có người tham gia do các rào cản như phạm vi tiếp cận mạng kém và số lượng sử dụng điện thoại thông minh hạn chế thì điều đó sẽ dẫn đến tình trạng loại trừ tài chính".
"Cần phải làm nhiều việc hơn nữa để thúc đẩy sự tiếp cận tài chính kỹ thuật số ở Zimbabwe cũng như phát triển nền kinh tế thực và hỗ trợ các doanh nghiệp".