Tổng thống đắc cử Donald Trump đã cam kết chấm dứt xung đột trong 24 giờ nhưng diễn biến của cuộc xung đột phụ thuộc vào sự tương tác phức tạp của một số yếu tố. Cách chính quyền mới của Mỹ định hình các nhân tố này sẽ đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực đưa xung đột đến hồi kết, có thể hỗ trợ hoặc cũng có thể cản trở cuộc giao tranh của Ukraine.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và ông Donald Trump. Ảnh: Reuters
Sự hỗ trợ của phương Tây cho Ukraine từ tài chính đến quân sự đóng vai trò quan trọng nhưng các nước này cũng đối mặt với những chỉ trích vì chỉ hành động đủ để khiến Ukraine không thua nhưng không đủ để đưa nước này tới chiến thắng. Các nhà phân tích thân cận với đội ngũ của ông Trump cho rằng viện trợ quân sự cho Kiev sẽ tiếp tục nếu nước này sẵn sàng đàm phán. Ông Trump có thể tìm cách tham gia chặt chẽ hơn vào hoạt động sản xuất quốc phòng tại Ukraine nếu hoạt động này có lợi cho các công ty Mỹ.
Trong khi đó nền kinh tế Nga đã cho thấy khả năng phục hồi tương đối. Điều này phần lớn là do lượng quỹ dự trữ đáng kể tích lũy trong những năm thu lợi từ dầu mỏ và khả năng lách các lệnh trừng phạt. Tuy nhiên, một đợt trừng phạt gần đây của Mỹ nhằm vào ngân hàng Gazprombank của Nga đã làm tổn hại đến đồng rúp và những thiệt hại mới có thể sớm xuất hiện.
Quỹ dự trữ đang cạn kiệt trong khi EU có kế hoạch chấm dứt mọi sự phụ thuộc vào khí đốt Nga trước năm 2027. Chính quyền ông Trump có thể cho phép tăng xuất khẩu cho các dự án khí tự nhiên hóa lỏng và khoan dầu, có khả năng làm giảm giá dầu trên toàn cầu và làm giảm thêm doanh thu của Nga. Tân Tổng thống Mỹ cũng có thể mở rộng các lệnh trừng phạt thứ cấp.
Những yếu tố này và những yếu tố khác có thể kết hợp theo nhiều cách khác nhau trong thời gian tới. Tuy nhiên, chúng có khả năng dẫn đến 4 kịch bản như sau:
Kịch bản 1: Đóng băng xung đột với những thay đổi nhỏ trên tiền tuyến hiện tại
Cả hai nhà lãnh đạo Nga và Ukraine đều kêu gọi hòa bình. Tuy nhiên, không có dấu hiệu nào cho thấy họ từ bỏ các mục tiêu của mình, đặc biệt khi "hòa bình" là một khái niệm gây nhiều tranh cãi. Điện Kremlin coi Crimea và 4 vùng lãnh thổ ở Ukraine sáp nhập hồi tháng 9/2022 là một phần của Nga, không chấp nhận khả năng Kiev gia nhập NATO và EU. Trong khi đó, Ukraine đặt mục tiêu bảo vệ sự độc lập và chủ quyền, khôi phục sự thống nhất lãnh thổ, đảm bảo một nền hòa bình công bằng và lâu dài. Cả hai bên dường như tin rằng các biện pháp quân sự có thể khiến họ xác lập vị thế tốt hơn trước khi có một thỏa thuận ngừng bắn và các cuộc đàm phán về kế hoạch hòa bình.
Kịch bản này có vẻ khó có thể xảy ra trong tương lai gần. Nhưng chẳng hạn, theo giới quan sát, ông Trump có thể cố gắng đặt điều kiện chấm dứt xung đột ngay lập tức để ủng hộ nỗ lực gia nhập NATO của Ukraine hoặc cam kết đầu tư đáng kể vào quá trình phục hồi của Kiev. Nếu điều này xảy ra, kết hợp với nền kinh tế Nga tương đối ổn định, xu hướng cắt giảm viện trợ quân sự cho Ukraine cùng với những dấu hiệu rõ ràng về sự mệt mỏi trong xã hội Ukraine thì một cuộc xung đột đóng băng như thế này có thể được đưa ra thảo luận.
Vấn đề đảm bảo an ninh là chìa khóa trong kịch bản này. Không có khả năng NATO sẽ sớm đạt được sự đồng thuận để chấp nhận Ukraine vào liên minh hoặc thay vào đó, ông Trump sẽ cung cấp các đảm bảo an ninh cho Ukraine tương tự như Nhật Bản và Hàn Quốc. Dù vậy, sự đóng băng xung đột sẽ không kéo dài lâu và các cuộc giao tranh có thể nối lại với lợi thế thuộc về Nga sau khi phục hồi năng lực quân sự.
Kịch bản 2: Một cuộc xung đột tiêu hao tiếp tục với cường độ giao tranh thay đổi
Cuộc giao tranh ở Ukraine sẽ tiếp tục nếu ông Trump không thuyết phục được ông Putin và ông Zelensky chấp nhận bất kỳ điều khoản nào của lệnh ngừng bắn. Tuy nhiên, kịch bản này đòi hỏi nền kinh tế Nga phải đủ mạnh để tiếp tục hỗ trợ các hoạt động quân sự, viện trợ quân sự của phương Tây cho Ukraine vẫn đáng kể.
Kịch bản 3: Ukraine giành chiến thắng trong 1 - 3 năm tới
Kịch bản này đòi hỏi phải thực thi hiệu quả các lệnh trừng phạt và nền kinh tế Nga suy yếu. Nó cũng đòi hỏi phương Tây phải tăng viện trợ quân sự cho Ukraine, cũng như Kiev phải huy động thêm lực lượng chiến đấu. Việc thực hiện kịch bản này đòi hỏi các hành động phối hợp và nhất quán của phương Tây.
Kịch bản 4: Nga giành chiến thắng
Ở kịch bản này, Nga có thể đạt được các mục tiêu của mình ở Ukraine. Điều này sẽ liên quan đến hàng loạt diễn biến như phương Tây cắt giảm hỗ trợ quân sự cho Ukraine, nền kinh tế Nga cải thiện và các lệnh trừng phạt được dỡ bỏ một phần.