Thống kê cho thấy trong số 85 giáo sư (GS) được xét duyệt lần này, có 56 GS có bài báo đăng trên tạp chí ISI và Scopus với số lượng 924 bài, chiếm gần 66%.
Tính trung bình 16,5 bài/GS. Như vậy, khoảng 34% GS được xét duyệt năm 2017 không có bài báo khoa học đăng trên các tạp chí nổi tiếng quốc tế.
Khoa học xã hội rất ít bài báo khoa học
Xét theo ngành thì các GS ngành khoa học tự nhiên có nhiều bài báo ISI/Scopus nhất. GS ngành toán, cũng là GS trẻ nhất năm 2017 là Phạm Hoàng Hiệp có tới 37 bài được đăng trên tạp chí ISI/Scopus.
Ngành vật lý có 4 GS được xét duyệt thì có tới 192 bài trên tạp chí ISI/Scopus, trung bình mỗi GS ngành vật lý có 48 bài.
Có 11/28 ngành có GS được phong lần này nhưng không có bài báo ISI/Scopus nào như các ngành tâm lý, ngôn ngữ, giáo dục học, công nghệ thông tin, luật học.
Đối với phó giáo sư (PGS), trong số 1.141 người được xét duyệt, có 532 người có bài báo đăng trên các tạp chí nổi tiếng thế giới, chiếm 46,6%.
Điều này đồng nghĩa với trên 53% PGS được xét duyệt năm nay không có bài báo khoa học trên các tạp chí ISI/Scopus.
Cũng giống như việc xét duyệt GS, những ngành có ít bài báo khoa học chủ yếu thuộc các ngành khoa học xã hội.
Ngành luật có 13 người được xét tặng PGS nhưng cũng không có bài báo nào đăng trên tạp chí ISI/Scopus; ngành ngôn ngữ học cả 22 người được xét duyệt PGS cũng không có bài báo trên ISI/Scopus nào.
Ngành khoa học an ninh, khoa học quân sự có 93 người được xét đạt chuẩn PGS nhưng chỉ có 1 người có 1 bài báo đăng trên tạp chí quốc tế.
Tương tự, ngành giáo dục học có 32 PGS nhưng chỉ 3 người có bài báo khoa học; ngành triết học - xã hội - chính trị học có 26 PGS được xét duyệt nhưng chỉ có 2 người có bài báo trên ISI/Scopus; ngành tâm lý học có 17 PGS, chỉ 2 người có 6 bài báo trên ISI/Scopus...
Trong khi đó, các PGS ở các ngành khoa học tự nhiên có số lượng bài báo ISI/Scopus rất cao như: ngành sinh học, PGS Nguyễn Quảng Trường có 160 bài; ngành vật lý, PGS Nguyễn Thị Hồng Vân có 153 bài, PGS Trần Đăng Thành cũng có tới 110 bài…
PGS-TS Ngô Tứ Thành, Trường ĐH Bách khoa Hà Nội, cho rằng điệp khúc tăng đột biến vẫn tiếp tục diễn ra nếu giữ cách làm hiện nay. "Sẽ đến một lúc nào đó, tất cả giảng viên tiến sĩ (TS) đều trở thành PGS" - PGS Thành nêu quan điểm.
Cần một cuộc "thay máu"
Trong danh sách các GS/PGS được xét duyệt năm 2017, có nhiều người làm quan chức, không tham gia hoạt động giảng dạy. TS Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp - Bộ Giáo dục và Đào tạo, cho rằng thật khó gọi là GS khi anh không còn là thầy cô giảng dạy ĐH.
Giá trị chân chính của GS là ở đào tạo, nghiên cứu và phát minh chứ không phải là quan chức của một cơ quan hành chính nào đó.
Theo PGS Ngô Tứ Thành, muốn "thay máu" GS/PGS thì phải có cuộc "thay máu" chính các thành viên trong hội đồng chức danh (HĐCD) GS từ cơ sở, ngành đến nhà nước.
Thực tế, hiện nay không ít GS và thành viên các HĐCD GS ngành hiện nay không đạt tiêu chuẩn tác giả chính các bài báo quốc tế.
"Ở một số HĐCDGS ngành, có thành viên hội đồng không có công bố quốc tế ISI, không đủ tiêu chuẩn GS/PGS theo dự thảo mới, trong khi một số giảng viên TS là ứng viên PGS có thừa tiêu chuẩn công bố quốc tế" - PGS Thành cho hay.
Ông Thành nhấn mạnh để "thay máu" GS/PGS theo xu hướng hội nhập, việc trước tiên là yêu cầu chọn các GS có công bố quốc tế là thành viên HĐCDGS.
Muốn các GS/PGS có công bố quốc tế để đủ tiêu chuẩn trở thành thành viên HĐCDGS, ngoài nỗ lực tự phấn đấu của từng GS/PGS, Bộ Giáo dục và Đào tạo, các trường ĐH cần tạo điều kiện về tinh thần và có những chính sách khuyến khích bằng tài chính cho các GS/PGS có công bố quốc tế.
Những ngành nào chưa đủ GS có công bố quốc tế để thành lập HĐCDGS thì không nên tổ chức xét chức danh GS/PGS ngành đó.
Chỉ khi nào có những giải pháp quyết liệt và đồng bộ như trên mới hy vọng GS/PGS Việt Nam được "thay máu" và đáp ứng được kỳ vọng của người dân.
Tiêu chuẩn PGS thấp hơn tiến sĩ (!?)
Theo Quyết định số 174/2008/QĐ-TTg của Thủ tướng và Thông tư 16/2009/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo, để trở thành PGS, ứng viên không yêu cầu có công bố quốc tế mà chỉ cần có các bài báo khoa học tiếng Việt được quy đổi thành 6 điểm công trình khoa học.
Trong khi đó, theo Thông tư số 08/2017/TT-BGDĐT, đối với những nghiên cứu sinh được tuyển sau năm 2017, điều kiện để được bảo vệ luận án TS là: "đã công bố tối thiểu 2 bài báo về kết quả nghiên cứu của luận án trong đó có 1 bài đăng trên tạp chí khoa học thuộc danh mục các tạp chí ISI/Scopus hoặc đã công bố tối thiểu 2 báo cáo trong kỷ yếu hội thảo quốc tế có phản biện".
Với quy định này, tiêu chuẩn TS hiện cao hơn tiêu chuẩn PGS!