Dân tộc được Chúa chọn
Trong suốt chiều dài lịch sử hơn 4000 năm, điều đã vực dậy tinh thần và khiến họ quyết liệt đấu tranh giành lại sự độc lập, giàu có sau bao nhiêu cuộc thiên di, nạn diệt khủng khiếp chính là nhờ đức tin mang tên "dân tộc được Chúa chọn" (Tiếng Anh: Jews as the chosen people). Khái niệm tôn giáo trong đạo Do thái giáo này nói về việc người Do Thái được tuyển chọn để ký kết Giao Ước với Chúa.
Người Do Thái được sử sách nhân loại ghi chép là chủng tộc có tôn giáo sớm nhất ở phương Tây. Mỗi người Do Thái đều phải đọc cuốn Talmud, nó được coi là nguồn gốc trí tuệ của người Do Thái vì hàm chứa rất nhiều trí tuệ về sinh tồn, tài phú, sức khỏe, giao tiếp xã hội. Talmud có nghĩa là “nghiên cứu và học hành”, là kinh thánh chuẩn của người Do Thái, do hơn 2000 sư phụ Do Thái và các nhà khoa học Do Thái biên soạn, chỉnh lý trong khoảng thời gian từ thế kỷ thứ 2 đến thế kỷ thứ 6.
Đức tin và sự đồng lòng của một dân tộc đã giúp họ dù cách xa nhau ngàn vạn cây số và sống trong những điều kiện rất khác biệt, các cộng đồng vẫn duy trì kết nối trong suốt thời kỳ Trung cổ và tiếp tục trong giai đoạn hiện đại. Ở nhà của người Do Thái, dù ở bất kỳ đâu thì người ta cũng có dấu ấn của dân tộc mình khi mọi nhà đều gắn trên thanh dọc khung cửa đồ trang trí gọi là "mezuzah" hoặc bằng "tallit" - chiếc khăn choàng được thiết kế riêng cho những người cầu nguyện. Chính điều này đã nhắc nhở dân tộc Do Thái ý thức về từng tồn tại một quốc gia độc lập của người Do Thái với những nét văn hóa riêng biệt, thôi thúc họ hiện thực hóa khát vọng phục quốc.
Dân tộc trí tuệ nhất
Talmud cho rằng: Học tập là hành vi thánh thiện nhất, là nguồn gốc của đạo đức tốt đẹp. Sự thành kính, thiện chí, ôn hòa, thanh nhã của một con người đều là kết quả của nền giáo dục. Nên mọi người Do Thái cho rằng: Người thầy vĩ đại hơn Đức Vua.
Với dân tộc Do Thái, trí tuệ và tri thức chính là đích đến của mỗi người, không phân biệt độ tuổi, giới tính, ai cũng có quyền đọc sách để đạt được tri thức. Người Do Thái coi sách chính là "kho vàng" khơi dậy sức sáng tạo cùng khả năng tư duy của con người, để rồi từ đó hình thành nên "trí tuệ" - thứ được coi còn quý hơn cả tri thức.
Tri thức là sự thật tồn tại khách quan của vạn vật xung quanh. Còn trí tuệ là đem sự tồn tại khách quan của vạn vật tiến hành tổng hợp ra một phương án tốt nhất để giải quyết vấn đề. Nhờ vào sách, ta nhận được tri thức. Nhưng sau đó phải biết suy xét, kiểm chứng, chiêm nghiệm về tri thức nhận được để tìm ra cách giải quyết các vấn đề và hành động. Khi đã vận dụng được tri thức thì ta có được trí tuệ. Nghiên cứu kinh Torah không chỉ giúp người Do Thái am hiểu về lịch sử dân tộc, duy trì bản sắc, tiếng nói mà còn giúp họ nâng cao trình độ giáo dục, hình thành năng lực tự học và tư duy phản biện.
Trong mỗi ngôi nhà của người Do Thái thường có truyền thống đặt tủ sách ở đầu giường nhằm bày tỏ thái độ tôn kính với sách và cũng để đọc sách thường xuyên hơn. Nhờ có học tập, nhờ có tri thức, nhờ có sách mà người Do Thái vô gia cư đi đến đâu cũng đều có thể sinh tồn được, thậm chí còn trở nên mạnh mẽ hơn.
Dân tộc sáng tạo và cả gan nhất
Ngay từ nhỏ, trẻ em đã được thường xuyên khuyến khích đưa ra ý tưởng riêng, khác biệt thậm chí vượt ra ngoài những khuôn mẫu thông thường, hay tranh luận với người lớn. Tại các trường phổ thông ở Israel, họ không sử dụng hệ thống sách giáo khoa, mà thay vào đó, họ áp dụng phương pháp học tập đại học, đề cao tinh thần dân chủ phản biện.
Đặc biệt, người Do Thái sở hữu một báu vật được cả thế giới săn đón mang tên "Tinh thần Chutzpah", được tạm hiểu là sự "táo bạo, gai góc, trắng trợn, thần kinh, vô liêm sỉ mà không ngôn từ nào có thể miêu tả chính xác". Người nước ngoài coi đó là sự "cả gan" bất thường nhưng với người Israel, con người mà trầm lặng sẽ có nguy cơ bị tụt hậu, dù là ở nhà riêng, trên giảng đường hay trong quân đội.
Người Isreal có câu châm ngôn: "2 người Israel, 3 ý kiến" để nói về cá tính thẳng thắn thái quá đã khiến nhiều người không dễ có thiện cảm với họ. Tuy nhiên, những ai không câu nệ sẽ thấy ở họ sự chân thành khó kiếm được trên hầu hết các quốc gia khác. Ra đường, người bản địa thoải mái hỏi về thu nhập của người khác, khoe mẽ số tiền họ kiếm được hay căn nhà họ mới mua. Thậm chí, khi ra đường, nếu thấy bà mẹ nào đó cho con mình ăn mặc không phù hợp với thời tiết, họ cũng không ngại lên tiếng.
Tinh thần Chutzpah tồn tại ở mọi người con Do Thái khiến họ đấu tranh không khoan nhượng, sẵn sàng đưa ý kiến lên cấp cao hơn thay vì ngoan ngoãn chấp nhận mọi mệnh lệnh từ trên truyền xuống.
Những hành động táo bạo và mạnh mẽ này khiến nhiều người Mỹ phải bất ngờ. Khi nhìn thấy người Israel bước ra từ phòng họp mà mặt ai cũng đỏ bừng vì la hét, người Mỹ đã cảm thấy sốc còn người Israel thì vui vẻ đáp: "Chẳng có gì hết. Chúng tôi đã đạt được vài kết quả tốt đẹp".
Ở Israel, trong doanh nghiệp không có chuyện nói xấu sau lưng vì những gì cần nói, họ đã nói thẳng trước mặt cả rồi. Bất cứ ai cũng luôn biết mình đang đứng ở vị trí nào và từ đó, tránh được việc mất thời gian cho những thứ nhảm nhí không cần thiết. Ở đất nước này, mọi chuyện đều dễ dàng hơn khi sự lịch thiệp trở nên không quá quan trọng.
"Quản lý 5 nhân viên người Israel khó khăn hơn 50 người Mỹ. Người Israel luôn thử thách bạn mọi lúc - bắt đầu bằng những câu hỏi như: Tại sao ông lại làm sếp của tôi, tại sao tôi không phải là sếp của ông" - David Perlmutter chia sẻ.
Kết quả của những cái nhất
Thành tựu vượt bậc của đất nước Israel nơi người Do Thái sống đông đảo nhất tồn tại trên cả ba lĩnh vực: nền nông nghiệp Israel là nơi cung cấp lương thực cho "miệng ăn của thế giới", ngành khoa học – công nghệ là nơi hội tụ "tư duy của thế giới" còn ngành tài chính thì giống như "túi tiền của thế giới".
Nhờ tinh thần Chutzpah, với dân số khiêm tốn chỉ chiếm khoảng 0,2% tổng dân số thế giới nhưng người Do Thái đã đạt được 22% trong tổng số giải Nobel trong rất nhiều lĩnh vực.
Từ một nơi cằn cỗi, Israel trở thành một nước có nền nông nghiệp năng suất và hiệu quả nhất thế giới, đem về trung bình 3,5 tỉ USD mỗi năm từ xuất khẩu nông nghiệp.
Từ một nền kinh tế lạc hậu theo đường lối bán tập trung, Israel gồng mình trở thành một siêu cường về công nghệ cao, là "Thung lũng Silicon ở Trung Đông" và có nhiều công ty công nghệ khởi nghiệp và thu hút vốn đầu tư mạo hiểm cao hơn bất kỳ quốc gia nào khác trên thế giới.
Sự phát triển của "văn hóa kinh doanh" đặc biệt tại Israel đã khiến số lượng doanh nghiệp tại đây có tên trên sàn chứng khoán NASDAQ nhiều hơn tất cả các công ty châu Âu cộng lại.