Suy thoái kinh tế đã dẫn đến sự thay đổi đáng kể trong nhận thức của xã hội về giá trị các ngành nghề. Nhiều ngành từng được xem là "hot" đã mất giá nghiêm trọng, trong khi một số nghề vẫn giữ vững được vị thế. Đặc biệt, có những ngành lại trở nên đáng giá hơn nhờ khủng hoảng, và ngành cơ khí là một ví dụ điển hình. Tại Anh, thu nhập trung bình của kỹ sư cơ khí đạt 40.000 bảng Anh mỗi năm, trong khi tại Mỹ, con số này là 67.600 USD, với tiềm năng lên tới hàng trăm nghìn USD.
Tại các khu công nghiệp phía Nam, nhu cầu tuyển dụng kỹ sư cơ khí trong các ngành chế tạo máy, tiện, phay... đang ở mức cao, nhưng nguồn cung nhân lực vẫn thiếu hụt dù các doanh nghiệp đưa ra nhiều chính sách đãi ngộ hấp dẫn. Tình trạng này cũng tương tự ở thị trường lao động phía Bắc, nơi các công ty cơ khí tại các khu công nghiệp ở Hà Nội, Bắc Ninh, Thái Nguyên đều có nhu cầu lớn. Trên các trang web tuyển dụng, cơ khí vẫn là một trong những ngành đang được nhiều doanh nghiệp săn đón.
Theo Trung tâm Dự báo nhu cầu nhân lực và Thông tin thị trường lao động TP.HCM (Falmi), nhóm ngành Cơ khí – Luyện kim – Công nghệ ô tô, xe máy đang dẫn đầu về nhu cầu tuyển dụng, chiếm 28% tổng nhu cầu lao động. Trong đó, nhân sự có trình độ trung cấp được săn đón nhiều nhất, chiếm 50%, tiếp theo là cao đẳng và đại học (30%), và lao động phổ thông (20%).
Tuy nhiên, theo thông tin từ ngành cơ khí Vũng Tàu, nguồn cung hiện tại chỉ đáp ứng được 60% nhu cầu thực tế. Nhu cầu lao động có tay nghề và kinh nghiệm trong lĩnh vực này đang tăng mạnh, yêu cầu người lao động phải không ngừng nâng cao trình độ. Những ai không theo kịp sẽ dễ bị loại bỏ trong môi trường cạnh tranh khốc liệt.
Ngành cơ khí, vốn được coi là lĩnh vực dành riêng cho nam giới, nay đang dần thu hút nhiều lao động nữ nhờ mức thu nhập hấp dẫn. Điển hình là Vũ Hoài Thương (24 tuổi) và Trần Thị Tuyết Như (21 tuổi), hai nữ kỹ thuật viên cắt kim loại có cơ hội làm việc tại một doanh nghiệp ở Đức.
Chia sẻ trong một sự kiện có sự góp mặt của nhiều đơn vị truyền thông vào tháng 8 vừa qua, Tuyết Như cho biết: "Trước đây, ngành này thường chỉ dành cho nam giới. Nhưng sau khi tìm hiểu, tôi phát hiện cơ khí chia thành hai lĩnh vực: cơ khí chế tạo và cơ khí lập trình. Cơ khí chế tạo phức tạp và nặng nhọc hơn, trong khi cơ khí lập trình không đòi hỏi như vậy. Càng tìm hiểu, tôi càng thấy thú vị nên quyết định theo đuổi lĩnh vực này." Từ đây, Như đã học tập và nhận ra cơ hội và kiến thức trong ngành ngày càng rộng mở.
Hoài Thương, con gái của một cặp vợ chồng làm việc trong ngành cơ khí, từng gặp phải sự phản đối từ gia đình khi quyết định từ bỏ Đại học Tôn Đức Thắng để theo đuổi ngành cơ khí. Tuy nhiên, sau khi thuyết phục gia đình, Thương đã nhận được sự ủng hộ để thử thách bản thân trong lĩnh vực mới mẻ này.
Hoài Thương trong quá trình học ngành cơ khí tại trường. Cô cho biết lĩnh vực này không quá nặng nhọc như cô từng nghĩ, bởi phần lớn là vận hành máy móc (Ảnh: Nguyễn Vy).
Cả Hoài Thương và Tuyết Như đều là những học viên xuất sắc, khiến nhiều doanh nghiệp tại Đức chủ động tìm đến để phỏng vấn và tuyển chọn họ cùng các học viên khác vào vị trí kỹ thuật viên cắt kim loại.
Ngoài những cơ hội mới, Hoài Thương cũng cho biết thu nhập là yếu tố quan trọng khiến cô lựa chọn ngành này. Cô dự kiến sẽ làm việc tại Đức với mức lương từ 2.300 đến 3.200 Euro/tháng, tương đương 63 đến gần 90 triệu đồng.
Tại Việt Nam, có nhiều trường đại học và cao đẳng đào tạo ngành cơ khí, trong đó những cơ sở có chất lượng giảng dạy tốt và tỷ lệ sinh viên tìm được việc làm sau khi tốt nghiệp cao bao gồm:
- Đại học Bách khoa – Đại học Quốc gia TP.HCM
- Đại học Giao thông Vận tải TP.HCM
- Đại học Bách khoa Hà Nội
- Đại học Nha Trang
- Đại học Bách khoa – Đại học Đà Nẵng
- Đại học Công nghệ TP.HCM (HUTECH)
- Đại học Giao thông Vận tải (cơ sở phía Bắc)
- Đại học Hùng Vương TP.HCM
- Học viện Nông nghiệp Việt Nam
- Đại học Cần Thơ...
Mỗi trường sẽ có các tiêu chí tuyển sinh riêng cho ngành cơ khí, nhưng nhìn chung, để theo đuổi ngành này, sinh viên cần học tốt các môn thuộc khối tự nhiên. Các khối xét tuyển phổ biến bao gồm:
- A00 (Toán, Vật lý, Hóa học)
- A01 (Toán, Vật lý, Tiếng Anh)
- C01 (Ngữ văn, Toán, Vật lý)
- D90 (Toán, Khoa học tự nhiên, Tiếng Anh)
Điểm chuẩn của ngành cơ khí thường dao động từ 18 đến 25 điểm, trong đó ngưỡng phổ biến là 22 điểm. Các trường top đầu thường có điểm chuẩn cao, trong khi các trường tầm trung có mức điểm thấp hơn.
Ngoài ra, một số trường còn áp dụng phương thức xét tuyển học bạ THPT, cho phép sinh viên không cần thi THPT quốc gia mà vẫn có thể theo học ngành cơ khí. Việc chọn trường nên dựa trên khả năng cá nhân và nguyện vọng của mỗi thí sinh.
Trong chiến lược phát triển ngành cơ khí Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn 2035 được Chính phủ phê duyệt vào năm 2018, phát triển nguồn nhân lực cơ khí được coi là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Chính phủ cho biết sẽ ưu tiên nâng cấp các cơ sở đào tạo ngành cơ khí, đào tạo song song thực hành; hỗ trợ kinh phí để đưa giảng viên và công nhân giỏi đi đào tạo ở nước ngoài.